Կայքի ընթերցողների խնդրանքով ներկայացնում ենք ևս մի հատված Հրաչյա Աճառյանի մասին Սոֆյա Աճառյանի՝ հրատարակության պատրաստվելիք հուշերի գրքից։
«Մի օր Աճառյանն ինձ շտապ կանչեց իր աշխատասենյակը և խնդրեց, որ կարդամ մի ջնջված տող։ Այդ տողում բավական հստակ ձևով կարդացվում էր «Աճառյան» անունը։ Հրաչյան հարցրեց, թե արդյոք պարզ երևում է «Աճառյան»‑ը։ Կրկնեցի, թե շատ պարզ է և անվիճելի։ Աճառյանն ապա ասաց.
– Սոֆի՛կ, գիտե՞ս՝ Մուրվալյանը երբեք չի մտածել, որ մի օր իր դիսերտացիան իմ ձեռքը կանցնի, նա ազատորեն հայհոյել է իմ հասցեին։ Բոլոր այս ջնջված տեղերը (նա մատնացույց էր անում ջնջումները) հայհոյանքներ են իմ դեմ։ Երևի ոչ ոք չի համաձայնել դիսերտացիայի ընդդիմախոս լինելու պատասխանատվությանը, և ճարահատ՝ ինձ են ուղարկել։ Վերջին պահին միայն Մուրվալյանը ջնջել է բոլոր այն տեղերը, որոնք իմ դեմ են` կարծելով, որ տկար տեսողությամբ ոչինչ չեմ նկատի։
– Այժմ ի՞նչ ես անելու,- հարցրի ես հետաքրքրվելով։
– Ոչինչ։ Եզրակացությունս քեզ կկարդամ։ Խնամքով ջնջելը արդեն նշանակում է, որ նա զղջացել է իր գրածի համար։
Մուրվալյանի դիսերտացիան քննելուց հետո Աճառյանն ինձ կարդաց իր ռեցենզիան (կարծիքը), որի մեջ ասում էր. «Դիսերտանտը այս գործը գրել է՝ Աճառյանի դեմ հայհոյելու համար, առանց իմանալու, որ այդ գործը ինձ է հանձնվելու` քննության համար։ Նա այդ հայհոյանքները մեծ խնամքով ջնջել է, բայց նույնքան խնամքով էլ կարդացվում են։ Այս գործի արժանիքն այն է, որ դիսերտանտը կարողացել է երկար աշխատել և գրել այս գործը։ Եթե նա կարողացել է այդքան ջանք ու ճիգ թափել և գիրք գրել, ապա դա նշանակում է, որ անարժեքից հետո նա կարող է գրել նաև արժեքավոր գործեր։ Ուստի իր աշխատանքի համար պետք է տալ իրեն իր ցանկացած տիտղոսը։ Ուզածը ի՞նչ է որ»»։
