2022թ. հունիսի 16-ին և 17-ին ՀՀ ԳԱԱ Հրաչյա Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտում կայացավ «Ջահուկյանական ընթերցումներ» ամենամյա հայերենագիտական գիտաժողովը։ Զեկուցումներով հանդես եկան և´ լեզվի ինստիտուտի գիտաշխատողներ, և´ ուսումնագիտական տարբեր հաստատությունների՝ ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի, ԵՊՀ-ի, ՀՊՄՀ-ի, «Տաթև» ԳԿՀ-ի, Արցախի պետական համալսարանի և Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարանի աշխատակիցներ։
Բացման խոսքով հանդես եկավ ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի տնօրեն Վ. Կատվալյանը: Նա կարևորեց գիտաժողովների դերը գիտության զարգացման, գիտական ձեռքբերումների հանրայնացման դիտանկյունից: Այնուհետև ներկաներին փոխանցվեց ՀՀ ԳԱԱ հայագիտության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար Յու. Սուվարյանի ողջույնի խոսքը:
Գիտաժողովում հնչած զեկուցումներն աչքի ընկան թեմատիկ բազմազանությամբ: Դիտարկումները վերաբերում էին հայերենի տարբեր փուլերին և դրսևորումներին, լեզվական ընդհանրական հարցերի։
ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Լավրենտի Հովհաննիսյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) անդրադաձավ Արցախի բարբառի թվականներին։ Լեզվի ինստիտուտի տնօրեն Վիկտոր Կատվալյանը բանախոսեց բարբառային հայերենում պահպանված հինհայերենյան իրողությունների շուրջ։ Հասմիկ Խաչատրյանի (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) զեկուցումը վերաբերում էր Համշենի բարբառում բառաբարդման լեզվամտածողական յուրահատկությանը։ Հասմիկ Կիրակոսյանի (Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարան) և Լուսինե Մարգարյանի (Արցախ, ԱՐՊՀ) զեկուցումներն առնչվում էին Արցախի տեղանուններին։ Բանախոսներ Նեկտար Սիմոնյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ), Հովհաննես Զաքարյանը («Տաթև» ԳԿՀ) և Տորք Դալալյանը (ՀՀ ԳԱԱ ՀԱԻ) անդրադարձան ստուգաբանական հարցերի։ Իմաստաբանության շրջանակներում էին Անժելա Ամիրխանյանի (ՀՀ ԳԱԱ ՀԱԻ), Սուսաննա Գրիգորյանի (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ), Հասմիկ Թադևոսյանի (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) զեկուցումները։ Հարութ Մարաշլյանի (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) և Մանուկ Ֆելեքյանի (ԵՊՀ) զեկուցումները վերաբերում էին արևմտահայերենի նորաբանություններին։ Սուսաննա Տիոյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) և Անի Ֆիշենկճյանը (ՀՀ ԳԱԱ ՊԻ) խոսեցին արևմտահայերենում հատուկ անունների տառադարձման, ապա նաև վերաբերականների մեկնաբանման հարցերի շուրջ։ Ֆրիդա Հակոբյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) ներկայացրեց գրաբարի էլեկտրոնային կորպուսի ստեղծման նպատակը և խնդիրները, Սիրանուշ Հովհաննիսյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ)՝ երկլեզվության խնդիրը։ Լիլիթ Բրուտյանը (ԵՊՀ) անդրադարձավ հաճոյախոսություններին միջմշակութային հաղորդակցման համատեքստում։ Գայանե Գրիգորյանը (ՀՀ ԳԱԱ ԼԻ) ներկայացրեց չ- ժխտական նախածանցով դիպվածային նորակազմություններ, Վարսիկ Ներսիսյանը (ՀՊՄՀ) անդրադարձավ Մանուկ Աբեղյանի աշխատություններում ածանցման և ածանցավոր բառերի քննությանը։ Դասական հայերենում ն որոշիչ հոդի գործածության տիպաբանական որոշ առանձնահատկությունների շուրջ բանախոսեց Սարգիս Ավետյանը (ԵՊՀ)։ Ձեռագիր քերականության մի «լուծմունքի» (ԺԵ դար) ուսումնասիրության արդյունքների շուրջ արտահայտվեց Տիգրան Սիրունյանը (Մ. Մաշտոցի անվան Մատենադարան)։ Լեզվի ինստիտուտի փոխտնօրեն Նազիկ Հովհաննիսյանը «Մեր լեզուն, խոսքը և տրամաբանությունը» զեկուցմամբ անդրադարձավ հայերեն սպրդած մի շարք օտարաբան և անտրամաբանական լեզվական կառույցների, լեզվամտածողական շեղումների:
Գիտաժողովի ընթացքում եղան հարցադրումներ, ծավալվեցին բուռն քննարկումներ ու բանավեճեր։ Ամփոփելով գիտական երկօրյա համաժողովը՝ Վ. Կատվալյանը նշեց, որ հնչած զեկուցումները վկայեցին կատարված հետազոտական զգալի աշխատանքի մասին, և ներկայացված արդյունքները անշուշտ իրենց նպաստը կբերեն հայերենագիտության հետագա զարգացմանը:
