Գիտահետազոտական աշխատանքների ընթացքը ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի արևմտահայերենի բաժնում

             Արևմտահայերենի ուսումնասիրության ուղղությամբ 2020 թ. առաջին եռամսյակում կատարվել են հետևյալ աշխա­տանքները.

 

1, Արևմտահայերենի բառապաշարի ուսումնասիրում. Բառարանա­գրու­թյուն /Ա.Սարգսյան, Ս.Տիոյան, Ս.Միշոյան, Ա.Խաչատրյան/ - Ավարտին են հասցվել «Արդի արևմտահայերենի գործնական բառարանի» կազմման աշխատանքները: Վերջնական խմբագրման են ենթարկվում «Արդի հայերենի համապարփակ բառարանի» երեք հատորները (համալրվել է շուրջ երկու հազար նոր բառերով և իմաստներով, մաքրազերծվել անհարկի փոխառյալ բառերից):

          Կատարվել է նախդիրհասկացության եզրութային տարատեսակների` կապ, նախդիր, նախածանց, նախածանց-նախդիր, առդրություն, առընթերադրություն և այլն, համակողմանի քննություն և ճշգրտում, առանձնացվել է դրանց ցանկը, ընթանում է նախդրավոր կառույցներում առդիրների իմաստային դրսևորումների ուսումնասիրություն:

Խոսակցական արևմտահայերենից հավաքվել են արաբերեն փոխառյալ բառեր, խմբավորվել ըստ ոլորտների` մասնագիտական, աշխատանքային, կենցաղային, ապա նաև՝ դասդասվել ըստ ենթախմբերի: Ստացված նյութը քննվում է հայերենի վրա արաբերենի ազդեցության տեսանկյունից, ներկայում դիտարկվում են դիմելաբառերն ու դիմելաձևերը: Շարունակվում են հալեպահայերի խոսվածքի դիտարկումները:

         Արևմտահայերենով հրատարակվող «Հորիզոն» պարբերականի 2019-2020 թվականների հրապարակումներից դուրս են գրվել բառարաններում չհիշատակված բառեր (մոտ 40 բառ),  դասդասվել ըստ բառակազմական կաղապարների, բաղադրիչների շարահյուսական հարաբերությունների, հիմքերի տիպաբանական տարբերակների և այլն:

 

2,Արևմտահայերենի հնչարտաբերական յուրահատկությունների հետազոտում /Ա.Սարգսյան, Ռ.Թոխմախյան/ - Զուգադրական քննության են ենթարկվում գրական արևմտահայերենի և գրական արևելահայերենի ուղղախոսական համակարգերը՝ դրանց մերձեցման ուղիներ մատնանշելու միտումով:

         Կատարվել են տեսական դիտարկումներ հնչերանգի մեկնաբանման վերաբերյալ՝ իրողությունը քննելով ինչպես բառի, այնպես էլ նախադասության սահմաններում, անդրադառնալով հնչերանգի բաղադրիչներին: Ընթանում են պարզ նախադասության տեսակների հնչերանգային ձևավորվածության նկարագրման աշխատանքներ:

 

3Արևմտահայերենի ձևաբանական իրողությունների ուսումնասիրություն /Ա. Ֆիշենկճյան/ - Դիտարկվել են չթեքվող խոսքի մասերը ըստ արևմտահայերենի դասագրքերի և քերականությունների /ուսումնասիրության ոլորտում ներառված հեղինակներից են՝ Զապէլ և Հրանդ Ասատուր, Յովհաննէս Գազանճեան, Լեւոն Շանթ, Տասնապետեան, Զարեհ Մելքոնեան, Մկրտիչ Մկրտչեան, Յարութիւն Քիւրքճեան, Պետրոս Հաճեան, Կարօ Առաքելեան, Յակոբ Չոլաքեան, Արմենակ Եղիայեան/, փորձ է արվել հստակություն մտցնելու այդ խոսքի մասերի անվանումներում: Ընթանում է յուրաքանչյուր չթեքվող խոսքի մասի ձևաբանական և շարահյուսական առանձնա­հատկությունների նկարագրություն ըստ դասագրքերի: Կապ է հաստատ­վել Սփյուռքի հայկական զանազան վարժարանների հայերենավանդ ուսուցիչների հետ՝ նպատակ ունենալով տեղեկութուններ քաղել այդ շրջանների վարժարաններում արևմտահայերենի դասավանդության և դասագրքերի մասին:

 

4Արևմտահայերենի տաղաչափական իրողությունների ուսումնասիրություն /Հ.Մարաշլյան/ - Արևմտահայերենի տաղաչափական յուրահատկությունները քննվում են ըստ Մ.Զարիֆյանի ստեղծագործությունների: Մ.Զարիֆյանի երկերից, ինչպես նաև դրանց վերաբերյալ եղած հետազոտություններից  հավաքվել է ուսումնասիրության համար անհրաժեշտ բավարար նյութ: Ընթանում է տաղաչափության վերաբերյալ տեսական գրականության ուսումնասիրություն, դիտարկվում են ինչպես հայ, այնպես էլ օտարազգի հեղինակների աշխատանքներ:

 

5,Նորաբանությունների բառարանի ստեղծում  /մասնակցում են բաժնի բոլոր աշխատակիցները/ - Տարբեր աղբյուրներից դուրս են գրվել մի քանի հարյուր նորաբանություններ, ընթանում են բառիմաստների ճշգրտման և խմբագրման աշխատանքներ:

 

 

Բաժնի աշխատակիցները հրապարակման են ներկայացրել մի շարք աշխատանքներ, ներկայում պատրաստում են հոդվածներ, զեկուցումներ, բառարաններ.

Ռ.Թոխմախյան, Ս.Տիոյան, Հայերենի ձայնավորահանգ բառերի ձևային նկարագրություն

Ա.Ֆիշենկճյան, Արևմտահայերենի խոսքի մասերի քերականական կարգերի քննություն (ածական և դերանուն)

Ա.Ֆիշենկճյան, Արևմտահայերենի կապ խոսքի մասի հատկանիշների մասին

Հ.Մարաշլյան, Մ.Զարիֆյանի ստեղծագործությունների տաղաչափական համակարգի որոշ յուրահատկություններ

Ս.Միշոյան, Առօրյա խոսքի արտահայտչաձևերն ու հատկությունները

Ս.Միշոյան, Արաբերեն փոխառությունները ըստ իմաստային-թեմատիկ խմբերի

Ա.Խաչատրյան, Արևմտահայերենի մի շարք բաղադրյալ նորաբանությունների քննություն՝ ըստ բառակազմական կաղապարների և բաղադրիչների շարահյուսական հարաբերությունների

 

   Բառարաններ

            Ա.Սարգսյան, Արդի արևմտահայերենի գործնական բառարան

            Արևմտահայերենի նորաբանությունների բառարան