- Համեմատիր, որոշիր գրաբարի ներկա ժամանակաձևում Ե լծորդության բայերի ներգործաձև և կրավորաձև խոնարհումների տարբերությունը.
ներգործաձև կրավորաձև
աշխարհաբար գրաբար աշխարհաբար գրաբար
շարժում եմ շարժեմ շարժվում եմ շարժիմ
շարժում ես շարժես շարժվում ես շարժիս
շարժում է շարժէ շարժվում է շարժի
շարժում ենք շարժեմք շարժվում ենք շարժիմք
շարժում եք շարժէք շարժվում եք շարժիք
շարժում են շարժեն շարժվում են շարժին
- Համեմատիր, արձանագրիր գրաբարի ներկա ժամանակաձևում Ա և Ու լծորդությունների բայերի ներգործաձև և կրավորաձև խոնարհումների ընդհանրությունը.
աշխարհաբար գրաբար
ներգործաձև կրավորաձև ներգործաձև և կրավորաձև
մոռանում եմ մոռացվում եմ մոռանամ
մոռանում ես մոռացվում ես մոռանաս
մոռանում է մոռացվում է մոռանայ
մոռանում ենք մոռացվում ենք մոռանամք
մոռանում եք մոռացվում եք մոռանայք
մոռանում են մոռացվում են մոռանան
աշխարհաբար գրաբար
ներգործաձև կրավորաձև ներգործաձև և կրավորաձև
թողնում եմ թողնվում եմ թողում
թողնում ես թողնվում ես թողուս
թողնում է թողնվում է թողու
թողնում ենք թողնվում ենք թողումք
թողնում եք թողնվում եք թողուք
թողնում են թողնվում են թողուն
Ծանոթություն: ա/ Ե լծորդության չեզոք /գործողության կատարման համար կրող առարկա չպահանջող/ բայերը կրավորաձև չեն խոնարհվում: Նման բայերից են, օրինակ, ելանել, կաքաւել, վազել, մտանել և այլն: բ/ Ա և Ու լծորդությունների չեզոք բայերը կրավորաձև խոնարհման իմաստ արտահայտել չեն կարող: Նման բայերից են. գնալ, դողալ, ընթանալ, զարթնուլ, զբօսնուլ, ուռնուլ և այլն:
Վարժություն 12. Ե խոնարհման առաքել, բուժել, գրել, պահել, սիրել, գտանել, տեսանել բայերը գրաբարյան ներկա ժամանակաձևով խոնարհիր ներգործաձև և կրավորաձև:
- Համեմատիր, որոշիր Ի լծորդության բայերի ներկայի ձևերի և Ե լծորդության բայերի կրավորաձև խոնարհման ձևերի ընդհանրությունը և դրանց իմաստային տարբերությունը.
աշխարհաբար գրաբար աշխարհաբար գրաբար
Ե լծորդութ. Ի լծորդութ. Ե լծորդություն, կրավորաձև ծիծաղում եմ ծիծաղիմ բուժվում եմ բուժիմ
ծիծաղում ես ծիծաղիս բուժվում ես բուժիս
ծիծաղում է ծիծաղի բուժվում է բուժի
ծիծաղում ենք ծիծաղիմք բուժվում ենք բուժիմք
ծիծաղում եք ծիծաղիք բուժվում եք բուժիք
ծիծաղում են ծիծաղին բուժվում են բուժին
- Համեմատիր, ուշադրություն դարձրու Ի լծորդության որոշ բայերի /խօսիմ, համարիմ, դատիմ, խորհիմ, սկսանիմ, ծնանիմ/ իմաստային հնարավորությունների վրա.
գրաբար աշխարհաբար
համարիմ համարում եմ / համարվում եմ
համարիս համարում ես / համարվում ես
համարի համարում է / համարվում է
համարիմք համարում ենք / համարվում ենք
համարիք համարում եք / համարվում եք
համարին համարում են / համարվում են
- Համեմատիր, որոշիր հայցական հոլովի ձևավորման յուրահատկությունները գրաբարում.
գրաբար աշխարհաբար գրաբար
/ հացը հաց / զհաց հացեր / հացերը հացս / զհացս
/ տունը տուն / զտուն տներ / տները տունս / զտունս
/ դաշտը դաշտ / զդաշտ դաշտեր / դաշտերը դաշտս / զդաշտս
- Համեմատիր, որոշիր բացառական հոլովի ձևավորման յուրահատկությունները գրաբարում.
գրաբար աշխարհաբար գրաբար
ի սրտէ սրտերից ի սրտից
ի կայսերէ կայսրերից ի կայսերց
ի գագաթանէ գագաթներից ի գագաթանց
ի ծովէ ծովերից ի ծովուց
ի թոռանէ թոռներից ի թոռանց
ի քաջէ քաջերից ի քաջաց
ի ծառայէ ծառաներից ի ծառայից
ա/ երբ բառը եզակի սեռականում վերջավորվում է այ կամ ոյ խմբով /Գեղամ – Գեղամայ, սէր – սիրոյ/, բացառականում է մասնիկ չի ունենում. ի Գեղամայ /Գեղամից/, ի սիրոյ /սիրուց/, բ/ բացառական հոլովի ի բաղադրիչը նախդիր է, որ նաև տրական, հայցական հոլովների հետ գործածվելով՝ արտահայտում է զանազան հարաբերություններ::
Վարժություն 13. Կարդա և թարգմանիր.
Աշակերտքն լսեն զբանս իմ: Տէր խնամէ զարարածս իւր եւ պահէ զնոսա: Ով է սա, որ խօսի զհայհոյութիւնս: Դու ով ես, որ դատիս զեղբայր քո: Մանուկն խնդրէ ջուր: Վարդապետն գովէ զՏիգրան: Արեգակն հանապազ այրի եւ չշիջանի: Զարեգակն եւ զլուսին պաշտեն հեթանոսք: Ոչ հարցանեմք զանմիտս, այլ զիմաստունս: Եթէ ոչ Տէր պահէ զքաղաք, ընդունայն տքնին պահապանք նորա: Երիտասարդք պատուեն զծերս: Որ զիմաստութիւն եւ զխրատ անարգէ, թշուառական է: Կուռք բերան ունին եւ ոչ խօսին, ականջս ունին եւ ոչ լսեն: Դատի Տէր զայնոսիկ, որք դատին զիս: Հողմք սաստիկք մեծամեծ աւերս գործեն: Ընչասէրն չճանաչէ զբարեկամն: Ի սրտէ ելանեն խորհուրդք: Ի ծերոց ուսանիմք զիմաստութիւն: Գողք եւ ոճրագործք պատժին: Օրէնք դնին ի թագաւորաց: Բանայ դուռն ի պահապանաց: Ծնողք խրատեն զորդիս: Որդիք խրատին ի ծնողաց: Յաղթողք պսակին փառօք: Հայր արգելու զնա: Ամենայն գազանք հնազանդին մեզ: Ի հաւատոյ եւ յուսմանէ տգէտք երեւին: Այսօր տեսանի թափուր, դատարկ ի բնակչաց, մերկ ի զարդուց: Կոյր զրկի ի ճառագայթից արեգական: Իւրաքանչիւր ծառ ի պտղոյ ճանաչի: Այր պակասամիտ արհամարհէ զընկերս: Ամենայն մարմին որպէս հանդերձ մաշի: Հողմ ուր կամի շնչէ, եւ զձայն նորա լսես: Եւ ի բոցոյն վազէ խարտեաշ պատանեկիկ: Հեռանայ երիտասարդն ի գաւառէն: Նոքա տեսանին ի բազմաց: Տէր փրկէ զմեզ ի չարէն: Նա փրկէ զիս ի վտանգէ: Հատես դու փայտ յանտառէ: Բաժանի հայր յորդւոյ, եւ որդի՝ ի հօրէ, մայր՝ ի դստերէ, եւ դուստր՝ ի մօրէ: Ելանեն վաղվաղակի ի տեղւոջէ իւրեանց: Նոքա ոչ մեռանին ի ծարաւոյ: Իջանէ անձրեւ յերկնից:
Վարժություն 14. Նախորդ վարժությունից դուրս գրիր դիմավոր բայերը, խմբավորիր ըստ լծորդությունների, տարբերակիր Ե լծորդության կրավորաձև գործածված բայերը Ի լծորդության բայերից:
Վարժություն 15. Վարժություն 13-ից դուրս գրիր հայցական և բացառական հոլովներով գործածված բառերը, առանձնացրու ըստ թվի կարգի:
- Գրավոր շարադրիր դասի ամբողջական բովանդակությունը՝ ներկայացված նյութից օրինակներ բերելով և պատասխանելով հետևյալ հարցերին.
- Գրաբարի Ե լծորդության բայերի ներկա ժամանակաձևում ինպե՞ս է արտահայտվում կրավորականության իմաստը:
- Գրաբարի Ա և Ու լծորդությունների բայերի ներկա ժամանակաձևում ինպե՞ս է արտահայտվում կրավորականության իմաստը:
- Ե լծորդության չեզոք բայերը կրավորաձև խոնարհվո՞ւմ են:
- Ա և Ու լծորդությունների չեզոք բայերը կարո՞ղ են արտահայտել կրավորաձև խոնարհման իմաստ:
- Ներկա ժամանակաձևում ի՞նչ ընդհանրություն ունեն Ե լծորդության կրավորաձև խոնարհված և Ի լծորդության բայերը:
- Ի լծորդության որոշ բայեր կարո՞ղ են նույն վերջավորություններով արտահայտել և ներգործման, և կրման իմաստներ:
- Գրաբարի հայցական հոլովը ձևավորման ի՞նչ յուրահատկություններ ունի եզակի և հոգնակի թվերում, որոշյալ և անորոշ առումներում:
- Գրաբարի բացառական հոլովը ձևավորման ի՞նչ յուրահատկություններ ունի եզակի և հոգնակի թվերում:
- Եզակի բացառականը ե՞րբ չի ունենում է վերջնամասնիկը: