Սուսաննա Տիոյան

Տիոյան Սուսաննա Կարապետի
ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի արևմտահայերենի բաժնի ավագ գիտաշխատող

Տարեթիվ, ամսաթիվ, ծննդավայր
1945 թ. նոյեմբերի 25, ք Երևան

Կրթություն

1952 - 1963թթ. Երևանի Ավ. Իսահակյանի անվան միջնակարգ դպրոցը 

1963- 1968թթ. ք. Երևան, պետական համալսարան, կիրառական լեզվաբանության և մեքենական թարգմանության բաժին
1968- 1972թթ. Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական ինստիտուտ ինժեներ - ծրագրավորող
 «Գործող անձ ցույց տվող բայանունների հոմանշությունը ժամանակակից հայերենում» թեմայով թեզ,
 բանասիրական գիտությունների թեկնածու: 

Աշխատանքային գործունեություն

1989 - 1998 թթ. համատեղության կարգով Երևանի ճարտարապետաշինարարական ինստիտուտի Հայոց լեզվի ու մշակույթի ամբիոն որպես դասախոս:
1998-2005 թթ. Վ. Բրյուսովի անվ. պետական լեզվաբանական համալսարան հայերենագի-տության ամբիոն՝  որպես դոցենտ:

1972 թ. առ այսօր աշխատում է ՀՀ ԳԱԱ Հր. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտում որպես ավագ գիտաշխատող

Մենագրություններ

1. Բառակազմական պատճառաբանվածությունը արդի հայերենում (գործող անձի բառագիտական ուսումնասիրություն), մենագրություն` հրատարակված ավանդադրմամբ, Գիտատեխնիկական լրատվության հայկական կենտրոն, Ավանդադրված գիտական աշխատանքներ, թիվ 1, Երևան, 2005, էջ 9 :
2. Հայերենի ինքնուսույց,  (համահեղ. Ռ. Ուռուտյան, Օ. Գրիգորյան), Հայաստանի հանրապետություն, Երևան, 1992, 48 էջ:
3. Կենդանիների անունների հայ - ռուսերեն համառոտ բառարան, (համահեղ. Ա. Մանուկյան), ՀՀ ԳԱԱ, Գիտություն՚, Երևան, 2001: 
 4. Ակնարկ հայերենի ուղղախոսության (ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ), (համահեղ. Ֆ. Խլղաթյան), Լինգվա, Երևան, 2005:
5. Բառակազմական բազմակի պատճառաբանվածությունը ժամանակակից հայերենում, մենագրություն, ԷՊ, Երևան, 2012, 274 էջ:
6. Հայերենի ինքնուսույց, (համահեղինակներ Օ. Գրիգորյան, Ռ. Ուռուտյան), մենագրություն, Երևան, Զանգակ, 2012, 360 էջ:
7. Բառակազմական բազմակի պատճառաբանվածությունը ժամանակակից հայերենում, մենագրություն, (երկրորդ լրամշակված հրատարակություն), Երևան, 2013, 300էջ:
8. Արևելահայերենի և արևմտահայերենի տերմինային համակարգերի զուգադիր քննություն, մենագրություն, (համահ.Ն. Գ. Հովհաննիսյան, Ա. Ս. Գալստյան), Երևան, Ասողիկ, 2014:
9. Արևմտահայերենի արդի վիճակը Սիրիայի հայ համայնքում (համահեղ. Ռ. Թոխմախյան, Վ. Կատվալյան, Տ. Սաֆարյան, Ա. Քարտաշյան), Երևան, Ասողիկ՚,  2015, 78 էջ:
10.  Հայերենի տերմինագիտության հարցեր, Երևան, Ասողիկ, 2016, 142 էջ:
11. Արևմտահայերէնի և արևելահայերէնի մերձեցման խնդիրները (համահեղ. Ռ. Թոխմախյան, Հ. Չոլաքյան, Ա. Քարտաշյան), Երևան, Ասողիկ՚,  2016, 144 էջ:

12. Արեւմտահայերէնի արդի վիճակը հայկական գաղթօճախներում (արեւմտեան եւրոպա) (համահ. Ա. Ֆիշենկճյան), Ե., Ասողիկ,  2017, 124 էջ,

13. Նորամուտ բառեր» արևմտահայերենում (համահ. Ա. Ֆիշենկճյան, Հ. Մարաշլյան), 2021 (պատաստ է տպագրության)

14. Ս. Տիոյան, Ֆ. Խլղաթյան «Ակնարկ արդի հայերենի ուղղախոսության» (ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ), Ե., Ասողիկ, 2018, 100 էջ:

Հոդվածներ,  զեկուցումներ, գրախոսականներ

1. Ռուսերենի աննախդիր հոլովական ձևերով կաղապարների փոխակերպման հարցեր, Երիտասարդ լեզվաբանների հանրապետական առաջին գիտաժողովի նյութեր, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1974:
2. Выявление смысловых особенностей глагола по управлению՚ (համահեղ. Գ. Սողոմոնյան), Вопросы анализа текста, АН Арм ССР, Երևան, 1975. 
3. Отглагольные существительные с суффиксами nomina agentis в современном армянском языке, (համահեղ. Օ. Գրիգորյան), Вопросы анализа текста, АН Арм ССР, Երևան, 1979.
4. Պաշտոնների հայերեն անվանումները՚, Հայաստանի արդյունաբերությունը, 9, Երևան, 1984:
5. Синонимика отглагольных существительных со значением nomina agentis в современном армянском языке՚, Структурный анализ текста, 2, АН Арм ССР, Երևան 1986:
6. Մասնագետների հայերեն անվանումները՚ (համահեղ. Օ. Գրիգորյան), Երիտասարդ լեզվաբանների հանրապետական 5-րդ գիտաժողովի նյութեր, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1986: 
7. Գործող անձ ցույց տվող բայանունների սերումը և նրանց իմաստային դրսևորումները ժամանակակից հայերենում՚, Բառ, նախադասություն, տեքստ, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1987:
8. О множественности словообразовательной мотивации в армянском языке՚, Сочетание лингвистической и внелингвистической информации в автоматическом словаре, Համամիութենական դպրոց-սեմինարի նյութեր, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1987:
9. Բառակազմական բազմակի պատճառաբանվածությունը ժամանակակից հայերենում՚,  Սովետական մանկավարժ, 2, Երևան, 1988:
10. Գրախոսություն Լ. Հովսեփյանի Գրաբարի բառակազմությունը՚ գրքի (համահեղ. Օ. Գրիգորյան),  Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 12, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1988£
11. Գրախոսություն Գերմաներեն - հայերեն առածանի գրքի Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 12, ՀՍՍՀ ԳԱ, Երևան, 1989:
12. Բառակազմական միավորների փոխհարաբերության հարցեր՚, (համահեղ. Օ. Գրիգորյան),  Սովետական մանկավարժ, 11, Երևան, 1989£
13. Հայերենի արդի վիճակը և նրա ապագան՚, (համահեղ. Օ. Գրիգորյան), Հայաստանի արդյունաբերությունը, ճարտարապետությունը, շինարարությունը, 8, Երևան,1990:
14. Կրկնակ արտասանություն ունեցող բառերը ժամանակակից հայերենում, Հ. Աճառյանի գիտական գործունեությանը նվիրված միջազգային գիտաժողովի նյութեր(թեզիսներ), Երևան, 1994, էջ 23:
15. Ժամանակակից գրական արևելահայերենի արտասանական առանձնահատկու-թյունները՚, Նշանագիտություն և լեզուների դասավանդում, 2-րդ գիտաժողովի նյութեր, Երևան, 1996:
16. Վարքագրության տիպաբանական-զուգադրական ուսումնասիրություն՚, Աստվածաշնչյան     Հայաստան միջազգային գիտաժողովի նյութեր (համահեղ. Վ.Գրիգորյան), Օշական, 1999, էջ 97-98:
17. Արմատական ածականների բառակազմական պոտենցիալը արդի հայերենում՚, ակադեմիկո, Գ.Ջահուկյանի 80-ամյակին նվիրված միջազգային գիտաժողով, զեկուցումների դրույթներ, Երևան, 16-20 հոկտեմբեր, 2000թ., էջ 43:
18. Կիրառական տնտեսագիտության տերմինների կառուցվածքային - իմաստաբանական ուումնասիրություն՚, SLOVO, VOI, 26 - 27, Paris, 2001£
19. Die Forschungsaspekte der Lexikologie des Modernarmenischen՚, ՀՈՄԸ :
9 - րդ միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Վյուրցբուրգ, ԳԴ, 2002: 
20 Բառագիտություն՚, Հանրալեզվաբանության դասընթաց, Պրակ Բ, Գունավոր տպագր. տպարան, Երևան, 2002:
21. Թարգմանությունը որպես մշակույթներն փոխհարստացման աղբյուր՚, Հայոց գրերի ստեղծման 1600 - ամյակին նվիրված միջբուհական գիտաժողովի նյութեր, Հայագիտություն և զուգադրական լեզվաբանություն, Պրակ Ե, Երևան, Լինգվա՚,  2006, էջ 16-23:
22. Development of Deconvertion Ruls for Generation of Armenian Sentences from UNL (համահեղ. Վ. Ավետիսյան, Ռ. Ուռուտյան, Լ.Հովսեփյան),Procedings of the International Gonference of Computer Science and Information Technologies, Երևան, 2005:
23. UNL -ի հայկական մոդուլի բառարանն ու դրա հետագա համալրումը՚, UNL- հայկական մոդուլը և նրա ապահովումը UNL համակարգում, Աշխատանքային գիտաժողովի թեզիսներ, Երևան, 2006:
24. Ինտերֆեյսի հայերեն տարբերակի մասին (բառակազմական-իմաստաբանական վերլուծություն)՚, Ջահուկյանական ընթերցումներ- 2007, զեկուցում, Երևան, 2007, էջ 175-178:
25. Հայերենի անվանական և բայական բառափոփոխություն՚ (համահեղ. Լ. Հովսեփյան, Ռ. Ուռուտյան), զեկուցում Գորիսի միջազգային աշխատանքային գիտաժողովում, Երևան, 2007:
26. UNL - ի հայկական մոդուլի բառարանն ու դրա հետագա համալրումը՚, Աշխատանքային գիտաժողով, զեկուցում, Երևան-Ծաղկաձոր, 2007, էջ 13-20:
27. Արմատական ածականների բառակազմական ներուժը՚, Հայագիտություն և զուգադրական լեզվաբանություն, Զ պրակ, Երևան, Լինգվա՚, 2008:
29. Հայերենի բայերի խնդրառության ձևային նկարագրություն՚ (համահեղ. Ա. Մանուկյան), Ջահուկյանական ընթերցումներ, Հանրապետական գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Երևան, ապրիլի 28-29,  2009, էջ 163-172:
30 Հայերենի անվանական և բայական բառափոփոխություն՚ (համահեղ. Լ. Հովսեփյան, Ռ. Ուռուտյան), Հայագիտական ուսումնասիրություններ ՊԱՐԲԵՐԱԳԻՐ, 2/3 - II, Մոսկվա / Երևան, 2009, էջ 62-76:
31 Description of verb government in the UNL system (on the example of the comparison of two braches of contemporary Armenian literary language) (համահեղ. Ա.Մանուկյան), Կոմպյուտերային գիտություն և ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ՚ միջազգային գիտաժողով, սեպտեմբերի 28-ից հոկտեմբերի 2-ը, Երևան, 2009, էջ 313-316:
32. Հայերենի բառապաշարի ուսուցումը օտարներին՚ հոդված, Խ. Աբովյանի անվ. մանկ. համալսարանի Գիտական տեղեկագիր, թիվ 21/19,  2014. Էջ 90-98:
33. Թումանյանը հայոց լեզվի մասին՚, Բանբեր Երևանի Վ. Բրյուսովի անվան պետական լեզվաբանական համալսարանի, թիվ 2, Գիտական աշխատություններ, Հայագիտություն և զուգադրական լեզվաբանություն, Պրակ Է, Երևան, Լինգվա՚, 2010, էջ 15-21:
34. Իրավաբանական տերմինների կառուցվածքային-իմաստաբանական
վերլուծություն՚, Ջահուկյանական ընթերցումներ, Ակադեմիկոս Գևորգ Ջահուկյանի 90-ամյակին նվիրված հանրապետական գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Երևան,  2010, էջ 271-282:
35. Գրախոսություն Ռ. Թոխմախյանի Հայերենի հնչաշղթան՚ գրքի, Բանբեր Երևանի համալսարանի, 2, Երևան, 2010, էջ 71-740:
36. Համակարգչային առկա բառապաշարը՚, Ջահուկյանական ընթերցումներ, Հրաչյա Աճառյանի ծննդյան 135-ամյակին նվիրված հանրապետական գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Երևան,  2011, էջ 296-302:
37. Ռուսերենի կարգավիճակը Հայաստանում՚, զեկուցում միջազգային գիտաժողովում, Ռուսերենը 3D ձևաչափում, Լեզվաբանություն,  Կրթություն, Մշակույթ, 26-27 սեպտեմբերի 2012թ, (համահեղինակ` Ս.Աբազյան), ԵՊԼՀ, Եր., 2013, էջ 37-41:
38.  Համակարգչային տերմինաբանության զուգաձևույթները և դրանց վերացման հիմնահարցերը՚, Հանրապետական  գիտաժողովի նյութերի ժողովածու, Երևան, Լինգվա, 2013, էջ 81-89։
39. Սիրիահայ ներգաղթյալների լեզվական խնդիրները, ՙԱրդի լեզվաքաղաքականության խնդիրները, Էդիտ պրինտ,  Երևան, 2013թ. էջ 70-76։
40.  Արդարև  վերաբերականի իմաստային դրսևորումները Արևակում՚, Ջահուկյանական ընթերցումներ, Հանրապետական գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Էդիտ պրինտ՚,  Երևան, 2013, էջ 147-152:
41. Հայերենի բառապաշարի ուսուցումը օտարներին՚ հոդված, Խ. Աբովյանի անվ. մանկ. համալսարանի Գիտական տեղեկագիր, թիվ 21/19,  2014. Էջ 90-98£ 
42. ՙԱրդի հայերենի տերմինաբանության զարգացման միտումները՚, (համահեղ. Արտեմ Սարգսյան),  Ջահուկյանական ընթերցումներ, Միջազգային  գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Ե.,ՙԱսողիկ՚, 2014, էջ 175-178:
43. Հայերենի գործնական (practical) դասագրքի անհրաժեշտության մասին՚ (համահ. Ս.Աբազյան),  Վ. Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարան,  հանրապետական  գիտաժողով , Երևան,  Լինգվա, 2015, էջ 135-141:
44. Վահան Տերյան-Վալերի Բրյուսով առնչությունները՚, Միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Երևան, 2015, էջ:
45. Թումանյանը՝ թարգմանիչ,  Հանրապետական գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Երևան, Լինգվա, 2015, էջ 40-50 :
46. Արևմտահայերենի արդի վիճակը Սիրիայի հայ համայնքում, մենագրություն, համահեղ. Վ. Կատվալյան, Ռ. Թոխմախյան, Պ. Վարդապետյան, Ա. Քարտաշյան, Հ. Մարաշլյան, Ե., Ասողիկ՚, 2015, էջ 42-64 :
47. Արևմտահայերենի ուսումնասիրության մի քանի հարցեր, զեկուցում, Արևմտահայերենի և Արևելահայերենի մերձեցման խնդիրներ՚ միջազգային համաժողով, Ե., հուլիսի 29-30, 2015թ.:
48. Հոլով և հոլովական իմաստ՚ (համահեղ. Ռ. Թոխմախյան), Հայերենագիտական  միջազգային տասներորդ գիտաժողով, Ե., հոկտ. 7-9,  2015թ.:
49. Ուղղագրական բարեփոխման աբեղյանական ըմբռնումը (համահ. Ռ. Թոխմախյան), Մանուկ Աբեղյանի ծննդյան 150 –ամյակին նվիրված գիտական նստաշրջանի զեկուցում,  Ե., նոյեմբ. 11-12,  2015թ.:
50. Ժխտման կարգը արևմտահայերենում և արևմտահայերենում (համահեղ. Ռ. Թոխմախյան),, Ջահուկյանական ընթերցումներ, գիտական հօդվածների ժողովածու, Ե., Ասողիկ՚,  2016, էջ 71-75:
51. Համածանցումը արևմտահայերենում, Ջահուկյանական ընթերցումներ, Հրաչյա Աճառյանի ծննդյան 150-ամյակին նվիրված միջազգային գիտական նստաշրջանի զեկուցումներ, Ե.,  2016, էջ:

52. Ռուսերենի կարգավիճակը Հայաստանում (համահ. Ս. Աբազյան), Բանբեր Երևանի Վ. Բրյուսովի անվան ՊԼՀ, 1(36), Ե., 2016, էջ 457-462

53. Արևմտահայերենի նորաբանությունները,  «Արևմտահայերենի հարցեր (գիտական ուսումնասիրություններ)» առցանց ժողովածու, Ա պրակ, Ե., 2018, էջ 22-31, http://language.sci.am/sites/default/files/arm._hartcer.pdf

54. Հովհաննես Թումանյանի պատվանունները (համահ. Ս. Աբազյան), Միջազգային գիտաժողովի նյութերի ժողովածու- a collection of materials of international conference, Ե., 2019, Միսմա ՍՊԸ, էջ 187-195

55. Ազգանուն մականուն բառերի զուգադրական քննություն (արևմտահայերեն-արևելահայերեն), Ս. Աբրահամյանի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված հանրապետական գիտաժողովի նյութերի ժողովածու, Ե., ԷՊ, 2019, էջ 98-103

56. Հայերենի ձայնավորահանգ բառերի ձևային նկարագրություն (համահ. Ռ. Թոխմախյան), Ջահուկյանական ընթերցումներ, Հայերենագիտական միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Ե., ՀՀ ԳԱԱ «գիտություն» հրատ., Ե., 2020, էջ 175-183

57. Հայերենի նախդիրները, Արդի հայերենագիտության խնդիրները առցանց ժողովածու, Ե., 2020, 11 էջ http://language.sci.am/sites/default/files/hayereni_nakhdirnere.pdf

Անձնական տվյալներ
Ամուսնացած է, ունի երկու զավակ
Հեռախոս`58-49-89, 099-56-25-15, 094-56-25-15
Էլ. փոստ` susannatioyan@yahoo.com