ՆԵՐԱԾԱԿԱՆ ԴԱՍ

     Գրաբարն իբրև գրային հայերենի զարգացման առաջին շրջան

      Գրաբարի հնչյունական համակարգը

  1. Որոշիր հայերենի տեղը աշխարհի լեզուների շարքում.

Հնդեվրոպական ընտանիք                     Իբերո-կովկասյան ընտանիք

 

հնդկական լեզուներ                                  քարթվելական լեզուներ /վրաց., սվան./        

իրանական լեզուներ                                 աբխազ-ադիգեական լեզուներ

սլավոնական լեզուներ                              բացբի-կիստինյան լեզուներ /չեչեներեն/    

հայերեն                                                        դաղստանյան լեզուներ

ռոմանական լեզուներ

գերմանական լեզուներ

հունարեն   և այլն

 

Ուգրո-ֆիննական ընտանիք /ֆիններեն, էստոներեն, հունգարերեն/, թուրքական ընտանիք /թուրքերեն, ադրբեջաներեն, ղազախերեն/, մոնղոլական ընտանիք, տունգուս-մանջուրական ընտանիք, սեմական ընտանիք /եբրայերեն, ասորերեն, արաբերեն/, քամյան ընտանիք /հին եգիպտերեն, ղպտիերեն/, բանտու լեզվախումբ /Աֆրիկայում/, դրավիդյան լեզվախումբ /Հնդկաստանում/, չին-տիբեթական լեզվախումբ, անկախ լեզուներ՝ բասկերեն, ճապոներեն, և այլն:

  1. Մտապահիր հայերենի զարգացման ժամանակագրությունը.

Ա/ նախագրային հայերենի շրջան /նախքան մ.թ.  հինգերորդ դարը/

Բ/ գրային հայերենի շրջան  /մ.թ.  հինգերորդ դարից սկսած/

     ա/ հին հայերենի կամ գրաբարի շրջան /5-ից 11-րդ դարեր/

     բ/ միջին հայերենի շրջան /12-ից 16-րդ դարեր/

     գ/ նոր հայերենի կամ աշխարհաբարի շրջան /17-րդ դարից սկսած/

  1. Համեմատիր, գտիր տարբերությունները.

ԱՇԽԱՐՀԱԲԱՐ

ԳՐԱԲԱՐ

ԱՇԽԱՐՀԱԲԱՐ

ԳՐԱԲԱՐ

 ա 

 ա

 ճ

  ճ

 բ

 բ

 մ

  մ

 գ

 գ

 յ

  յ

 դ

 դ

 ն

 ն

 ե

  ե

 շ

 շ

 զ

  զ

 ո

  ո

 է

  է /=եյ/

 չ

  չ

 ը

  ը

 պ

 պ

 թ

 թ

 ջ

 ջ

 ժ

  ժ

 ռ

 ռ

 ի

  ի

 ս

 ս

 լ

  լ /փափուկ/

 վ

 վ

 խ

  խ

 տ

 տ

 ծ

  ծ

 ր

 ր

 կ

 կ

ց

ց

հ

  հ

ու

 ւ

ձ

  ձ

 փ

 փ

ղ

  ղ /կոշտ/

 ք

  ք

 

և

 

օ

 

ֆ

 

Ծանոթություն:   ա/  Է տառի համապատասխան հնչյունը նախապես եղել է երկբարբառային՝ եյ արտասանությամբ.

բ/ ւ  տառը նախապես ներկայացնում էր երկշրթնային ձայնորդ հնչյուն.

գ/ քանի որ ու գրությունը համարվում է երկու տառերի /ո և ւ/  կապակցություն, մաշտոցյան այբուբենում ու - ն իբրև տառ ընդգրկված չէ, չնայած գրաբարը  ու  ձայնավոր ուներ.

դ/ լ ձայնորդը նախապես երկու տեսակ է եղել՝ փափուկ և կոշտ. կոշտ լ – ն հետագայում   վերածվել է ղ-ի.

  • / և, օ, ֆ տառերը հայերենի այբուբեն են ներմուծվել հետագայում:

 

  1. Ուշադրություն դարձրու մաշտոցյան այբուբենի տառերի թվային արժեքներին.
  • ա

     1

    ժ

     10

    ճ

     100

    ռ

     1000

    բ

     2

    ի

     20

    մ

     200

    ս

     2000

    գ

     3

    լ

     30 

    յ

     300 

    վ

     3000

    դ

     4

    խ

     40

    ն

     400 

    տ

     4000

    ե

     5

    ծ

     50

    շ

     500 

    ր

     5000

    զ

     6

    կ

     60

    ո

     600

    ց

     6000

    է

     7 

    հ

     70

    չ

     700

    ւ

    7000

    ը

     8

    ձ

     80

    պ

     800

    փ

     8000

    թ

     9

    ղ

     90

    ջ

     900

    ք

    9000

Ծանոթություն:  ա/ տառի կամ տառակապակցության թվային գործածությունը հուշելու համար այն առնում էին վերջակետերի կամ միջակետերի մեջ, ինչպես՝   :ՋԿԱ:  կամ  .ՋԿԱ. /=961/. բ/ ավելի բարձր թվեր արտահայտելու համար գործածվում էր բյուրի նշանը / ^ /, որը տառի կամ տառակապակցության թվային արժեքը բարձրացնում էր չորս զրոյով. Օրինակ՝  .Բ. /= 2/,   .Բ^. /=20000/, .ԺԶ. /=16/, .ԺԶ^. /=160000/, գ/ մեծ թվերը երբեմն արտահայտվում էին տառերի զուգորդմամբ, ինչպես՝ .ԴՌ. /=4000/:

Վարժություն.   Գրիր առնվազն տասը տառ կամ տառակապակցություն /նկատի ունենալով հազարավոր – հարյուրավոր – տասնավոր – միավոր հաջորդականությունը/, ապա որոշիր դրանց թվային արժեքները:  Գրիր նաև առնվազն տասը թիվ, ապա դրանք արտահայտիր տառերով ու տառակապակցություններով:

  1. Գրավոր շարադրիր դասի ամբողջական բովանդակությունը՝ պատասխանելով հետևյալ հարցերին.

 

  1. Թվարկիր մի քանի լեզվաընտանիք:
  2. Հայերենը որ լեզվաընտանիքի լեզու է:
  3. Հարևան  լեզուներից որն է հայերենին ցեղակից:
  4. Հարևան  որ լեզուները հայերենին ցեղակից չեն:
  5. Ինչ դիրք է գրավում գրաբարը հայերենի պատմական դրսևորումների շարքում:       
  6. Քանի տառ ունի մաշտոցյան այբուբենը:
  7. Մաշտոցյան այբուբենի է   և  ե  գրերը ինչ հնչյուններ են արտահայտում:
  8. Նախապես ինչ տեսակներ է ունեցել   լ   ձայնորդը:
  9. Ինչու գրաբարյան ու ձայնավորին համապատասխանող տառ չկա մաշտոցյան այբուբենում:
  10. Գրաբարյան որ բաղաձայն հնչյունն է բացակայում աշխարհաբարում:
  11. Աշխարհաբարի որ բաղաձայն հնչյունը չկար գրաբարում:
  12. Մաշտոցյան այբուբենի տառերը թվեր արտահայտելու համար քանի շարքի էին բաժանվում, և որ տառերն էին ներկայացնում միավորներ, որոնք՝ տասնավորներ, որոնք՝ հարյուրավորներ, որոնք՝ հազարավորներ:

                                                                    

Հայտարարություններ

  •          ՀՀ ԳԱԱ Հ․ Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի կիրառական լեզվաբանության բաժինը շարունակում է սեմինարների շարքը՝ նվիրված էլեկտրոնային պաշտոնական հաղորդակցման յուրահատկություններին և ժամանակակից տեխնոլոգիաներից օգտվելու եղանակներին։

             Շարքի հերթական սեմինարը տեղի կունենա նոյեմբերի 20-ին ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի կիրառական...

  •               ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի երիտասարդ գիտնականների խորհրդի նախաձեռնությամբ մեկնարկում է բարեգործական նախագիծ՝ արցախյան բռնի տեղահանության արդյունքում տուժած  մանկապատանեկան համայնքի համար:
                ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի երիտասարդ գիտնականների խորհուրդը, գործակցելով ՀՀ ԳԱԱ...
  •  
    Հարգելի՛ բարեկամներ,
    Սիրով հրավիրում ենք մասնակցելու «Հայոց լեզվի ուսումնասիրության և ուսուցման արդի խնդիրներ» խորագրով միջազգային գիտաժողովին:
     
    ✓  Գիտաժողովը տեղի կունենա ս.թ. փետրվարի 21-ին:
    ✓  Գիտաժողովի անցկացման վայրը` Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
    ✓  Գիտաժողովի...

Ատենախոսություններ

Վալտեր  Տիգրանի Բերբերյան  «Հայ ոճագիտական մտքի զարգացման հիմնախնդիրները (1950-2020-ական թթ.)»

 (թեկնածուական ատենախոսություն)  Ժ.02.01 «Հայոց   լեզու»

26.01.2024, ժ.15-ին

...

Շուշանիկ Իշխանի Զաքարյան  «Բայի սեռի ձևաբանական, շարահյուսական և իմաստային

 յուրահատկությունները ժամանակակից թուրքերենում (հայերենի զուգադրությամբ)»

 (թեկնածուական ատենախոսություն) ...

 
Education - This is a contributing Drupal Theme
Design by WeebPal.