Մեսրոպյան Հայկանուշ

Բանասիրական գիտութունների դոկտոր, դոցենտ,

ՀՀ ԳԱԱ  լեզվի ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող

 24 օգոստոսի, 1953 թ.

1970 թ. - ոսկե մեդալով Կիրովականի Գ. Սունդուկյանի անվան N 8 միջնակարգ դպրոց

1970-1975 թթ. - ԵՊՀ բանասիրական ‎‎ ֆակուլտետի հայոց լեզու և գրականություն բաժին

1995-1997 թթ. - Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի աստվածաբանական դասընթացներ

2002-2004 թթ. – ՀՀ-ում ԻԻՀ դեսպանատան մշակույթի կենտրոնի պարսկերենի դասընթացներ

 

Աշխատանքային գործունեություն

1978 թ.  -առ այսօր -  ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտ

 Համատեղության կարգով՝

1990-1993 - Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիա

1990-1993 - «Լուսաւորիչ» թերթ  

1993-1995 - «Անկախություն»  թերթ

1997-1999 -«Քրիստոնեայ Հայաստան» թերթ

1998- 2018 - ԵՊ ճարտարագիտական համալսարան

2000-2004- «Շողակն Արարատյան» թերթ

2002-2005- ՀՀ արդարադատության նախարարություն

2000-2012 -Արարատյան Հայրապետական թեմ

2007-2011 - Վ.Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարան

2007-2011- ԵՊ տնտեսագիտական համալսարան

2012-2014 – Թրակիայի համալսարան

2019-2020 – ԻԻՀ Սպահանի (Նոր Ջուղայի) համալսարան

 

Այլ տվյալներ

70-ից ավելի հանրապետական և միջազգային գիտաժողովների մասնակցություն (ՀՀ, ԼՂՀ, Սպահան, Քեսաբ, Բեյրութ, Մոսկվա, Պետերբուրգ, Ստամբուլ, Թրակիա, Բուլղարիա)։

Իմ խմբագրությամբ և աշխատասիրութամբ լույս են տեսել երկու տասնյակից ավելի գրքեր (Ընտրանի ասոյթների և պատգամների՝ Գարեգին Ա-ի գրական ժառանգութիւնից, Սբ. Էջմիածին, 1999։ Խմորուինք  աղօթքով՝ Յովնան արք. Տէրտէրեան, Ընտրանի, Մոնրէալ, 2000։ Եդուարդ Գօլանճեան, Երկեր, Երևան, 2005։  Միտքէն դէպի սիրտ՝ Յովնան արք. Տէրտէրեան, Ընտրանի, Սբ. Էջմիածին, 2010։ Բարութեան սերմեր՝ Յովնան արք. Տէրտէրեան, Ասոյթների ընտրանի, Պըրպէնք, Գալիֆորնիա, 2013, Հ.Թուրշյան, Բառարան Վանի բարբառի, Երևան. 2018  և այլն)։

 

Լեզուներ-  ռուսերեն, թուրքերեն,  գերմաներեն, պարսկերեն

 

Անձնական տվյալներ
Ամուսնացած, երեք երեխա և չորս թոռ:

 

Գիտական հոդվածներ

1) Արմատական ածականների իմաստային սահմանափակումով համանիշները հայերենի բարբառներում, ՀՊՃՀ տարեկան գիտաժողովի նյութերի ժողովածու, Եր.,  1999։

2) Վեհափառ Հայրապետի լեզվական աշխարհում,  «Էջմիածին» (ամսագիր), 1999, Է։

3) «Սուրբ» բառի գործածության առանձնահատկությունները հայերենի տարբեր դրսևորումներում, «Էջմիածին» (ամսագիր), 2001, Ե։

4)Վարդանանց քարոզների առաձնահատկություններից,  «Էջմիածին» (ամսագիր), 2002, Բ-Գ։

5) Կրոնական հավատալիքների և նախապաշարումների հետ կապված   ածականական հոմանիշները հայերենի բարբառներում,  «Էջմիածին» (ամսագիր),  Զ, 2004։

6) Արմատական ածականների հոմանշությունը Կարնո բարբառում, Հանրապետական 6-րդ գիտական նստաշրջանի նյութեր, Գյումրի, 2004։

7) Բարբառային հոմանիշ ածականների գործառական մասնաշերտերը, Գիտական նյութերի ժողովածու, Եր.,  2005։

8) Արագածոտնի մարզի  բարբառային  ընդհանուր պատկերը, «Էջմիածին» (ամսագիր), 2005, Զ:

9) Մի քանի կրոնական բառերի բարբառային տարբերակների մասին, ՀՊՃՀ գիտական նյութերի ժողովածու, Եր., 2006։

10)Երևանի բարբառի ընդհանուր բնութագիրը,  «Երևան» գիտական հոդվածների ժողովածու, Եր.,  2006:

11) Կրոնաեկեղեցական  բառերը  «Հայերենի բարբառագիտական ատլասի նյութերի հավաքման ծրագրում» , «Ջահուկյանական ընթերցումներ», Եր.,  2006։

 12)  Հատուկ անուններից կազմված բարբառային ածականական հոմանիշներ,  Միջազգային գիտաժողովի զեկուցումների ժողովածու, Եր.,  2006:

13) Ամանորի բառանվանումները հայերենի բարբառներում, «Ջահուկյանական ընթերցումներ», Եր.,  2007։

14) Խարբերդի բարբառը Համաստեղի լեզվական գանձարան,  Միջազգային գիտաժողովի նյութեր, ԵՊՀ, Եր.,  2008։

15) Աստվածպաշտության վայրի բառանվանումները հայերենի բարբառներում,  Հայագիտություն և  զուգադրական լեզվաբանություն,  Զ պրակ, Վ. Բրյուսովի անվան ՊԼՀ, Եր.,  2008։

16)  Հայրենակցական միությունները և հայերենի բարբառները, «Էջմիածին» (ամսագիր), Դ, 2008։

17)  Տյառնընդառաջի տոնին առնչվող բարբառային բառեր,  ՀՊՃՀ  «Լրաբեր-75»  գիտական և մեթոդական հոդվածների ժողովածու , մաս 2-րդ, Եր.,  2008։

18) Տէր բառով կազմությունները հայերենի բարբառներում,  «Ջահուկյանական ընթերցումներ», Եր.,  2008։

19) Պահեցողությանն առնչվող բառերը հայերենի բարբառներում, Հայոց լեզվի պատմության հարցեր,  Ստեփանակերտ, 2008։

20)  Պարսկահայ խօսւածքների լեզւաաշխարհագրական բնութագիրը և բարբառախօսների տեղաշարժերը, Proceedings of the first International Armenology and Iranology Conference (Department of Armenian Language and Literature University of Isnfahan), Isfahan, 2008։

21) Ռումինահայ գաղութի և ռումինահայերի բարբառի մասին,  «Էջմիածին» (ամսագիր), 2008, Ժ։

22) Բարբառը որպես խաթարվող մշակութային արժեք, «Գիտելիք և խորհրդանիշ, հավատալիք և սովորույթ» (գիտական հոդվածների ժողովածու),Եր.,  2009։

23) Տավուշի մարզի բարբառային ընդհանուր բնութագիրը,   «Տավուշ, Նյութական և հոգևոր ժառանգություն» (գիտական հոդվածների ժողովածու),   Եր.,  2009։

24) Լևոն Շանթի հայոց լեզվի դասագրքերը, «Գիտական նյութեր», Եր.,  2009։

25) Հայրենադարձությունը և լեզվական փոխըմբռնման խնդիրը,  «1946-48 թթ. հայրենադարձությունը և դրա դասերը. հայրենադարձության հիմնախնդիրն այսօր» (գիտական հոդվածների ժողովածու),  Եր., 2009։

26) Ավագ շաբաթվան վերաբերող բառանունները հայերենի բարբառներում, Միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Ա պրակ, Վանաձոր, 2009։

28) Տիգրանակերտի բարբառի կրօնաեկեղեցական բառաշերտի քննութիւն,  «Տիգրան Մեծ» (գիտական նյութերի ժողովածու), Եր.,  2010։

29) Համշենահայության տեղաշարժերը և բարբառային առանձնահատկությունները, «Բանբեր»  Վ. Բրյուսովի անվան ՊԼՀ-ի, N 2,  «Հայագիտություն և զուգադրական լեզվաբանություն», Է պրակ, Եր.,  2010։

30) Փոքրասիական բարբառների լեզվաաշխարհագրական բնութագիրը և բարբառախոսների տեղաշարժերը,  Գիտական հոդվածներ,  Վանաձոր,  2010։

31) «Բուրվառ»  ծիսական անօթի բարբառային զուգաբանութիւնները,  «Էջմիածին» (ամսագիր), 2011,  Դ։

32) Սուրբ Հաղորդության խորհրդին առնչվող բառանվանումները հայերենի բարբառներում,  Միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Վանաձոր,  2011։

33) Իսլամաբանությունները հայերենի բարբառներում, Գիտական հոդվածների ժողովածու, Եր.,   2011։

34) Հայերենի տարածքային տարբերակների գործառական միտումները,  Գիտական նստաշրջանի նյութեր,  Գյումրի, 2011։

35)Հայերենի բարբառների իրանական լեզվաշերտը,  «Հայաստան-Իրան. միջմշակութային և միջկրոնական երկխոսություն»,  Եր., 2012։

36) Բուլղարահայերի բարբառի տարածագործառական բնութագիրը, ԵՊՃՀ, «Լրաբեր», Գիտական հոդվածների ժողովածու, Մաս 2, Եր., 2012։

37) Երևանի բարբառի կրոնաեկեղեցական բառաշերտը,  «Երևան-3»,  Գիտական հոդվածների ժողովածու, Եր.,  2012։

38) Диалектные эквиваленты ałōt^ck^c “молитва”,  Российская академия наук, Институт лингвистических исследований, IX международная конференция по армянскому языкознанию, Сборник тезисов, «Нестор-История», Санкт Петербург, 2012։  http://iling.spb.ru/confs/armenian_2012/ical_ix_abstracts.pdf

39) Հայերեն-պարսկերեն-թուրքերեն լեզվական արդի առնչակցությունների մասին,  «Երկու ժողովուրդ, երկու մշակույթ և երկու կրոն» (պատմություն և արդիականություն), Եր.,  2012։

40) Աստվածածնի պատվանունները հայերենի բարբառներում, «Ջահուկյանական ընթերցումներ»,   Եր.,  2012։

41) Լույսի ծիսական բաղադրիչների բարբառային բնութագիրը,  Գիտական նստաշրջանի նյութեր, ԳՊՄԻ,  Գյումրի,  2012։

42) Վանի բարբառային բառագանձի երախտավոր գրառողները, «Հայաստանի մայրաքաղաքները», գիրք 1, Վան, 2013։

43) Նվիրապետական բարձրագույն կարգին առնչվող բառերի բարբառային բնութագիրը,  Վանաձորի Հովհ. Թումանյանի անվան ՊՄԻ,  Գիտական նյութերի ժողովածու, Վանաձոր, 2013։

44)  Ծաղկազարդի բարբառային համարժեքները,  «Ջահուկյանական ընթերցումներ», Եր.,  2014։

45) Տոնական օրերի բարբառային անվանումների շուրջ,  «Հայ բարբառագիտության հիմնախնդիրներ» (գիտական նյութերի ժողովածու), Եր.,  2014:

46) Քրիստոնեական հիմնական խորհրդանիշի բարբառային դրսևորումները,  «Հայագիտությունը և արդի ժամանակաշրջանի մարտահրավերները» (գիտական նյութերի ժողովածու), Եր.,  2014։

47) Խաչ հասկացության բարբառային համապատասխանակները, ԳՊՄԻ, Գիտական տեղեկագիր,  Պրակ Բ, 1,  2014։

48) Երեցկին հասկացության բարբառային արտահայտությունները, «Ջահուկյանական ընթերցումներ», Եր.,  , 2015։

49) Վարդավառ հասկացության բարբառային բնութագիրը, «Արդի բանասիրության հիմնախնդիրները», ՎՊՀ,  Վանաձոր, 2015։

50) Կրոնական գրքերի բարբառային անվանումները,  ՀՊՃՀ  «Լրաբեր»,  մաս ІІІ,  Եր.,  2015։

51) Դրախտ և դժոխք հասկացությունների բարբառային դրսևորումները, Armenian Language Contacts Through the Ages, Abstracts, Institute for Linguistic Studies Russian Academy of Sciences, St. Petersburg, Nestor-Historia, 2015։

52) Հայերենի բարբառների բառապաշարի կրոնաեկեղեցական բառաշերտի առանձնացման մի քանի սկզբունքների մասին,  «Լեզու և լեզվաբանություն»,  Եր., 2016։

53) «Գոտի» հասկացության հոգևոր բովանդակությամբ պայմանավորված բառանունների բարբառային բնութագիրը, «Աբեղյանական ընթերցումներ», Եր.,     2016։

54) Понятие սատանա [satana] “дьявол” в армянских диалектах, SocioBrains, International scienific refereed indehed online journal, with impact factor, www.SocioBrains.com, publisher: “Smart ideas-wise decisions” Ltd., Konstantin Preslavsky University of Shumen,  Bulgaria,  issue 25, september, 2016 [http://sociobrains.com/bg/top/issues/issue-25%2C-sept-2016/]։

55) Կրոնաեկեղեցական բառերը գրաբարում և դրանց անցումը բարբառներին, «Լրաբեր» հասարակական գիտությունների, Եր.,  2016, N 2 (647)։

56) Կրոնական համոզմունք արտահայտող բառերի բարբառային բնութագիրը,  «Բանբեր Երևանի համալսարանի». Բանասիրություն, Եր., 2016 № 2 (20)։ 

57) «Աստված» խորհրդանշանը հայերենի բարբառներում, Բանբեր հայագիտության, Հայագիտական միջազգային հանդես, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., Երևան, 2016, N 3 (12), էջ 68-81։

58) Ռոդոսթոյի կամ բուլղարահայերի բարբառի ընդհանուր նկարագիրը, Հայերենի բարբառագիտական ատլաս, պրակ 4, «Ասողիկ» հրատ., Երևան, 2016, էջ 95-118։

59)هایکانوش مسروپیان، "وام واژه های ایرانی در گنجینۀ واژه های دینی گویش های ارمنی"، پیمان، شمارۀ 77، تهران، پاییز 1395، ص 196- 202 Haykanush Mesropyan, “Vāmvāžehā-ye irāni dar ganjine-ye vāžehā-ye dini-ye guyešhā-ye armani”, Peyman, N77, Tehran, 1395/2017, pp. 196-202

60)Հարության տոնին վերաբերող բարբառային բառաշերտի ընդհանուր բնութագիրը, «Էջմիածին» ամսագիր, Էջմիածին, 2017, Զ, էջ 116-125։

61) Современное положение армян и армянского языка в Турции, Российская и Ново-Нахичеванская епархия ААЦ, Музей-институт Геноцида армян НАН РА, «Геноцид как духовно-нравственное преступление против человечества», Материалы международной научной конференции, Издательство «Ключ-С» , Москва, 2017, ст. 228-235

62) «Երեխա» հասկացության բարբառային զուգաբանությունները, Վանաձորի Հովհ. Թումանյանի անվան պետական համալսարան, «Լեզու, խոսք, իրականություն (իմացաբանական և գոյաբանական հայեցակերպեր)»,Էդուարդ Աթայանի ծննդյան 85-ամյակին նվիրված միջազգային գիտաժողով, Գիտական նյութերի ժողովածու, Երևան, 2017 թ. , էջ 290-296։

63) Роль Нового Нахичевана в развитии армянской диалектологии, Федеральный исследовательский центр, Южный научный центр Российской академии наук, Ереванский государственный университет, Южный федеральный университет, Армяне юга России: история, культира, общее будушее, Материалы III Международной научной конференции, ЮНЦ РАН, Ростов-на-Дону, 2018, с. 136-139.

64)The Vocabulary of Catholicos Karekin Kesabtsi as an Enriching Source for the Armenian Lexsikon, Haigazian University, Armenian Diaspora Research Center, Armenian Diaspora, Armenians of Syria, Proceedings of the Conference, Haigazian University Presss, Beirut, 2018, p. 485-492.

65)Some detales on the development of Armenian dialects in the Central European diaspora, Judaica Petropolitana, Scholarly Journal, St Petersburg – Jerusalem, N 8 (2017), p. 108-116

66) Воздействие мусульманской религии на лексику диалектов армянского языка,
Шелковый путь и евразийские межкультурные отношения, Материалы международной научно-теоретической конференции, Душанбе, 2018, с. 19-21.

67) Религиозно-церковная лексика в новонахичеванском диалекте, 300 лет российской и ново-нахичеванской епархии армянской апостольской церкви: Исторический путь и современность (1717—2017), Материалы международной конференции, Издательство «Ключ-С», Москва, 2018, ст. 361-368.

68) Ն. Վարդապետյանի «Սյունյաց բարբառը» ուսումնասիրության բարբառագիտական արժեքը, Սյունիքը կրթության և մշակույթի օջախ, ՀՀ կրթության և գիտության նախարարություն, Գորիսի պետական համալսարան, Երևան, «Արմավ», 2019, էջ 500-507։

69)Կարնո բարբառի կրոնաեկեղեցական իմաստային (թեմատիկ) բառաշերտի մասին, «Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությունը. հայագիտության արդի հիմնահարցեր», ՀՀ ԳԱԱ, Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2019, էջ 345-350։

70)ՆՆջեցյալի հիշատակին վերաբերող բարբառային բառաշերտը, «Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությունը. հայագիտության արդի հիմնահարցեր», ՀՀ ԳԱԱ, Շիրակի հայագիտական հետազոտությունների կենտրոն, Երևան-Գյումրի, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2019, էջ 489-490։

71)Диалектные эквиваленты ałōt‛kʽ „молитва‟, Центр поддержки арменистических исследований, Армянский гуманитарный вестник, 5, Москва, "Школа демократии" , 2019, ст. 259-270.