2016թ․ հաշվետվություն

ՀՀ ԳԱԱ  Հ.Ա­ճառյանի ան­վան լեզ­վի ինստիտուտի 2016 թ.

գիտական և գիտակազմակերպչական գործունեության

հիմնական արդյունքների մասին

        Կատարվել են տարաբնույթ հետազոտություններ, որոնց արդյունքները հետաքրքրություն են ներկայացնում ինչպես հայերենագիտության, այնպես էլ ընդհանուր և համեմատական լեզվաբանության առումներով:

       «Ընդհանուր ու համեմատական  և կիրառական լեզվաբանության հարցեր» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.՝ բ.գ.դ. Վ.Համբարձումյան) կարևորվել է հնդեվրոպասեմական առնչությունների ուսումնասիրության մեջ հայերենի տվյալների օգտագործման խնդիրը, անդրադարձ է կատարվել հայերեն-լատիներեն, հայերեն-իտալերեն լեզվական առնչություններին, հնդեվրոպական լեզվաբանության արդի վիճակին և նորագույն նվաճում­ներին, ավանդա­կան և արդի հնդեվրոպաբանական մոտեցումների որոշ առանց­քային տարբերություններին: Ուսումնասիրվել է գրաբարի բառակազմության վերլուծական տիպը: Արդի տիպաբանական լեզվաբանության լույսի ներքո հետազոտվել են հայերենի սահմանական եղանակի որոշ ժամանակաձևերի տիպաբանական առանձնահատկությունները: Քննության են ենթարկվել հայերենի առանձին իմաստաբանական խմբեր, կատարվել են բառաքննական ու ստուգաբանական աշխատանքներ, հայերենի հնչյունական համակարգի փորձառական ուսումնասիրություններ,  ընթացել են համաբարբառների կազմման աշխատանքներ:

        «Հայոց լեզվի պատմական զարգացման հարցեր» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.՝ բ.գ.թ. Գ.Մխիթարյան) երևան են հանվել, հետազոտվել և մեկնաբանվել հինգերորդ դարի մատենագրության մեջ բառերի մեկնությունների փորձերը,   կատարվել է ձեռա­գիր բառարանների, հիշատակարանների, բժշկարանների բառապաշարների ուսում­նասիրություն, գրաբարյան ու միջինհայերենյան մի շարք մատյանների լեզվական քննություն, միջինհայերենյան թարգմանական որոշ աշխատություններում լատինե­րենի ազդե­ցությունների դիտարկում, լեզվի զարգացման տարբեր փուլերում տերմի­նային համակարգերի հետազոտություն, լեզվի ու քերականագիտության պատմական զար­գաց­ման առանձնահատ­կությունների դիտարկում: Ավարտին է հասցվել Գր.Տա­թևա­ցու «Գիրք հարցմանց»-ի աշխարհաբար թարգմանությունը:

«Արդի արևելահայերենի և արևմտահայերենի ուսումնասիրման և կանո­նարկ­ման խնդիրներ» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.՝ բ.գ.թ. Ն.Սարգսյան) քննվել են արդի հայերենի քերականության, բառապաշարի մի շարք իրողություններ, տեքստի լեզվաբանության ու շարահյուսության տարաբնույթ հարցեր, ժամանակակից խոսակ­ցա­կան հայերենի կառուցվածքի և գործառության, գրական և խոսակցական լեզուներում բառաքերականական կարգերի դրսևորման հիմնահարցեր, կատարվել է տարբեր բնագավառների տերմինահամակարգերի կառուցվածքաիմաստային վերլուծություն: Կազմվել են բժշկագիտության ոլորտի բառարաններ ու բառացանկեր: Կատարվել է անդրադարձ լեզվի և հասարակության փոխհարաբերությունների, լեզվի կանոնարկման խնդիրներին: Կազմվել է արդի հայերենի նորաբանությունների բառարանի 2-րդ պրակը, որն ընդգրկում է լեզվի գործառության տարբեր ոլորտների վերաբերող շուրջ 1500 նոր բառեր՝ համապատասխան բառաքերականական բացատրություններով ու բնագրային օրինակներով: Հետազոտվել են գրական արևմտահայերենի հնչյունական ու քերակա­նա­կան, բառապաշարային ու տերմինաբանական մի շարք յուրահատկություններ, ուղղա­գրական իրողություններ, կատարվել է արևմտահայերենի և արևելահայերենի մերձեցման խնդիրների քննություն, դիտարկվել է արևմտահայերենի ուսում­նասիրության ընթացքը՝ սկսած 1860-ական թվերից մինչև 20-րդ դարի կեսերը: Պատ­րաստվել է արդի արևմտահայերենի գործնական բառարան:

          «Հայ բարբառների ուսումնասիրություն» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.՝ բ.գ.թ. Վ.Կատվալյան) կատարվել է դեռևս չուսումնասիրված բարբառային մի շարք միավորների համակարգերի նկարագրություն, հետազոտվել են ՀՀ տարածքում գոր­ծա­ռող Կը ճյուղի չորս բարբառների և գրական արևմտահայերենի փոխհա­րա­բե­րու­թյուն­ները ըստ հնչյունաքերականական ու բառապաշարային համակարգերի: Մի շարք բարբառների փոխհարաբերություններ դիտարկվել են զուգաբանական-վիճակագրական և բառավիճակագրական սկզբունքների գործա­դրմամբ: Քննվել են հայ բարբառների քե­րա­­կանական, բառապաշարային, հնչյունական մի շարք իրողություններ՝ լեզվա­բա­նա­կան աշխարհագրության, ինչպես նաև համե­մատական և պատմական մեթոդներով: 

 

2. Բազային ‎ֆ‎ինանսավորմամբ ստացված հիմնական արդյունքները

       ● «Հայ բարբառների ուսումնասիրություն» թեմայի շրջանակներում  (ղեկ.` բ.գ.թ. Վ.Կատվալյան) կատարվել են բարբառային նյութերի թվայնացման աշխատանքներ, բար­բառ­ներում քերականական, բառապաշարային առանձին իրողությունների դրսևորումների հետա­զոտում, իմաստային (թեմատիկ) տարբեր բառախմբերի  ուսումնասիրություն, հայ բար­բառների համեմատական քննություն, առանձին բարբառային միավորների հետա­զոտում:

Հրատարակվել է Վ.Լ.Կատվալյան «Բայազետի բարբառը և նրա լեզվական առնչությունները շրջակա բարբառների հետ» մենագրությունը, որտեղ համա­կող­մա­նիորեն ներ­կայացվում են Բայազետի բարբառի հնչյու­նա­քերականական և բառա­պա­շա­րա­յին համա­կարգերը՝ համաժամանակյա և տարաժամանակյա հայեցակետերով, մեր­ձավոր բար­բառների համակարգերի հետ համեմատությամբ:

       Հրատարակվել է «Գրական արևմտահայերենի և ՀՀ տարածքում գործառող Կը ճյուղի բարբառների առնչությունները» (հեղինակներ՝ Կատվալյան Վ.Լ., Աբրահամյան Ա.Ա., Բառ­նաս­յան Ջ.Ա. Խաչատրյան Հ.Ռ.) աշխատությունը, որտեղ գրական արև­մտա­հայերենի և բարբառային հայերենի՝ ՀՀ-ում գործառող արևմտահայ տարբե­րակ­ների՝ Մշո, Կարնո, Սասունի և Դիադինի բարբառների զուգադրական քննու­թյամբ դի­տարկվում են դրանց փոխհարաբերությունները, մերձակցության աստիճանը:

Հրատարակվել է Հ.Հ.Մեսրոպյանի «Կրոնաեկեղեցական բառապաշարը հայերենի բար­բառ­ներում» աշխատությունը, որտեղ կատարվել  է կրոնաեկեղեցական բառապաշարի իմաստագործառական դասակարգում, հոմանշային շարքերի և դարձ­վածք­ների, բանա­հյու­­­սական միավորների ուսումնասիրություն, հնչա­տարբե­րակների քննություն: Դիտարկ­վել են քրիստոնեական խորհրդանիշների, ծիսապաշտամունքային վայրերի ու պարա­գաների անվանումները, տոնանուններին, նվիրապետական կարգին վերաբերող  բարբա­ռային տարբերակները։  

       ● «Հայոց լեզվի պատմական զարգացման հարցեր» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.`բ.գ.թ. Գ.Մխիթարյան) շարունակվել են աշխատանքները գրաբարի և միջին հայե­րենի բառա­պաշարի ուսումնասիրության ուղղությամբ:

Հրատարակվել է Լ.Շ.Հովհաննիսյանի «Բառերի մեկնությունները հինգերորդ դարի մատե­նագրության մեջ» աշխատությունը, որտեղ քննվել են 5-րդ դարի մատե­նագիրների կողմից չմեկնված մի շարք բառեր, բառակապակցություններ,  անդրա­դարձ է կա­տարվել նաև տվյալ հեղինակի (կամ գործի) բառապաշարի, լեզվի և ոճի առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րին:

         Ուսումնասիրվել է լատիներենի ազդեցությունը Քռնայի ունիթորների թարգմա­նական աշխատություններում, քննվել են բարբառային իրողությունները XVIII դ. նույնա­նիշ­­­ների ձեռագիր բառարաններում,  XVI-րդ դարի ձեռագրերի հիշատա­կարան­­ների նորա­հայտ բառերը, 12-րդ դարի բժշկարաններում գործածվող նորա­կազմությունները:

        Հրատարակվել է Ս.Մ.Գրիգորյանի «Քերականության հարցերը Գրիգոր Տաթևացու աշխատություններում» (ռուսերեն) մենագրությունը:

          ● «Արդի արևելահայերենի և արևմտահայերենի ուսումնասիրման և կանո­նար­կման խնդիրներ» թե­մայի շրջանակներում (ղեկ.` բ.գ.թ. Ն.Սարգսյան) արդի արևելահայերենի ուղղությամբ կատարվել են բառապաշարի, տարբեր բնագավառների տերմինա­հա­մա­կար­գերի ուսում­նասիրություն և վերլուծություն:

Հրատարակված հոդվածներում քննվում են արդի հայերենի քերականության, լեզվի նորմավորման հարցեր, բժշկագիտական լեզվի կանոնարկման խնդիրներ, արվել են դիտարկումներ խոսակցական լեզու-բարբառ փոխհարաբերության շուրջ: 

Շարունակվել են նորա­բա­նու­թյուն­ների բառարանի կազմման աշխա­տանք­­ները. հրատարկվել է «Նոր բառեր»-ի Բ պրակը, որն ընդգրկում է  շուրջ 1500 նորա­բա­նու­թյուն­:

         ● «Արդի արևելահայերենի և արևմտահայերենի ուսումնասիրման և կանո­նարկման խնդիրներ» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.` ԳԱԱ թղթ. անդամ  Ա.Սարգսյան) արդի արև­մտահայերենի ուղղությամբ շա­րունակվել են գրական արևմտահայերենի հնչյունա­կան համակարգի,  քերականա­կան կարգերի հետա­զոտու­թյունները,  հոդվածներում վեր են հանվել արևմտա­­հայերենի ուղղագրական, բառակազմական առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը, կատարվել է  արևմտա­հայերենի առօրյա-կենցաղային  բառապաշարի ուսումնա­սի­րու­թյուն:

        Հրատարակվել է Հ.Մ. Չոլաքյանի «Աւանդական ուղղագրութիւն (կանոնակարգ եւ խնդիր­ներ» ուսումնասիրությունը, որտեղ ներկայացվում են  հայերենի ավանդական ուղղագրության գործառության արդի վիճակը, գրության երկձևությունները, ընդունելի տարբերակները, քննվում են  հակասությունները:

          ● «Ընդհանուր ու համեմատական  և կիրառական լեզվաբանության հարցեր» թե­մայի շրջա­նակներում (ղեկ.`բ.գ.դ. Վ.Համբարձումյան) կատարվել  են բառա­քննական ճշգր­տում­ներ, ստուգաբանական հետազոտություններ, ուսումնասիրվել են գրաբարի «Մտա­­ծո­ղու­թյուն, միտք» իմաստային խմբի բառերը,  «Հայերենի սահմանական եղանակի տի­­պա­­բա­նա­կան քննություն» թեմայի շրջանակներում ուսումնասիրվել են սահմանական ներկայի և անցյալ անկատարի տիպա­բանական առանձնահատկությունները հայերենի բարբառներում՝ տա­րա­ծա­կան լայն ընդգրկմամբ:

         Հրատարակված հոդվածներում քննվել են տերմինաստեղծման ջահուկյանական սկզբունքները, դիտարկումներ են արվել ավանդա­կան և արդի հնդեվրոպաբանական մոտե­ցումների որոշ առանց­քային տարբերությունների շուրջ, հետազոտվել են կազմա­բա­նական դարձվածքների առաջացման աղբյուրները:

          ● Ընդհանուր ու համեմատական  և կիրառական լեզվաբանության հարցեր» թեմայի շրջանակներում կիրառական լեզվաբանության բնագավառում (ղեկ.` բ. գ. դ. Լ.Հովսեփյան) շարունակվել են համաբար­բառների կազմման աշխա­տանք­ները: Փոր­ձառական հնչյու­նա­բանության ուղղությամբ կատարվել է ժամա­նակա­կից հայերենի գրական և խոսակցական ոճերի խոսքի հնչամիավորների տեմպի ուսում­նա­սիրություն։ Աշխատանքի արդյունքները ներկայացված են զեկուցում­նե­րում և հոդ­ված­­ներում։ Նախադասության հնչերանգի ուսումնասիրության բնագա­վառում շարու­նակ­­վել են աշխատանքները Մարկոսի ավետարանի արևելահայերեն և արև­մտա­հայերեն թարգմա­նու­թ­յուն­ներում հարցական նախադասությունների կառուց­ված­քային և հնչե­րանգային առանձ­նա­հատ­կությունների ուսումնասիրության ուղ­ղու­թյամբ։

Շարունակվել են հետազոտական աշխատանքները  «Խոնարհման համակարգի կառուց­­վածքա­յին նկարա­գրություն» թեմայով։ Հրատարակվել  է Լ.Ս.Հովսեփյանի «Գրա­բարի բառա­կազ­­մության վերլուծական տիպը» աշխա­տու­թյունը։

         3. Թեմատիկ ֆինանսավորմամբ ստացված հիմնական արդյունքները

          «Կոտայքի մարզի բարբառային համապատկեր» թեմայի շրջանակներում (ղեկ.՝ բ.գ.թ. Վ.Կատվալյան) կատարվել է ՀՀ Կոտայքի մարզի մոտ երեք տասնյակ համայնքների վերաբերյալ արխիվային, նաև հրապարակված նյութերի ուսում­­նա­սիրում, բարբառագիտական արշավների ընթացքում մարզի տասնյակ համայնք­ներում տեսա­ձայ­նագրման եղա­նակով, ինչպես նաև հարցարանների միջոցով հավաք­վել է բարբառային զգալի նյութ: Ընթանում է այդ նյութի ուսումնասիրում, դասդասում, ճշգրտվել են այդ համայնքների ժողովրդագրական տվյալները, բարբառային և խոս­ված­քային յուրահատկությունները: Հետազոտությունների արդյունքները հրապա­րակվել են զեկուցումներում ու հոդված­ներում:

 

4. 2016 թ. հրապարակումների ցանկը` մենագրություններ, դասագրքեր, ձեռնարկներ և գրախոսվող ամսագրերում ու գիտաժողովների ժողովածուներում տպագրված հոդվածներ:

 

           * Հոդվածները հրատարակվել են «Ջահուկյանական ընթերցումներ»   գիտական հոդվածների ժողովածուում, Եր., «Ասողիկ» հրատ., 2016, 242 էջ:              

 

           *Հոդվածները հրատարակվել են «Գիտական հոդվածներ» ժողովածուում,

               Եր., «Ասողիկ» հրատ., 2016, 396 էջ:

 

             պրակ 4, «Ասողիկ» հրատ., Եր., 2016, 143 էջ:

 

* * *

        5. Տվյալներ կադրերի վերաբերյալ.

        ա/ Հաշվետու տարում աշխատանքի է ընդունվել  երկու (այդ թվում` կին) երիտա­-   սարդ մասնագետ, աշխատանքից ազատվել  է  մեկ  երիտասարդ մասնագետ:

         բ/ գիտաշխատողների թվաքանակն՝ ըստ տարիքի.

- մինչև 35 տարեկան՝ 10,   35-60՝ 20,  60 և ավելի տարիքի` 29 :

       6. Հաշվետու տարում 019 ծածկագրով մասնագիտական խորհրդում պաշտ­պանվել են  2 դոկտորական,  16 թեկնածուական ատենախոսություններ, այդ թվում՝ հինգը ինս­տիտու­տի գիտաշխատողներ, մեկը՝  հայցորդ:

         7. Ինստիտուտի գիտական կադրերից  համատեղությամբ աշխատում են ՀՀ տար­բեր գիտակր­թա­կան կազմակերպություններում և բուհերում: Համատեղող գիտաշ­խա­տակիցների թվաքանակն ըստ կազմակերպությունների՝ ԵՊՀ`1, Էջմիածնի Գևորգյան հոգևոր ճեմարան` 1, Խ.Աբովյանի անվ. ՊՄՀ` 1, ԵՊԱՀ՝ 1, Սլա­վո­նա­կան համալ­սարան`1, ԵՊՀ Իջևանի մասնաճյուղ` 1, ԵՊՃՀ`1, Գավառի պետական համալ­սարան՝ 1:

         Հաշվետու տարում ինստիտուտում կազմակերպվել են տարաբնույթ գիտական միջոցառումներ: Փետրվարի 19-ին ինստիտուտի և ՀՀ սփյուռքի նախարարության նախաձեռնությամբ  անցկացվեց  «Հայոց լեզվի ուսումնասիրության արդի հիմնա­հարցեր»  խորագրով հանրապետական խորհրդակցություն՝ նվիրված   Մայրենիի օրվան: Խորհրդակ­ցու­թյանը մասնակցում էին ՀՀ բարձրագույն ուսումնական հաս­տա­տու­թյունների  հայերենագիտական ամբիոնների վարիչներ, հայագիտական կենտրոն­ների ներկայա­ցուցիչներ, լեզվաբաններ: Ներկայացվեցին հանրա­պետության գիտա­կրթական հաստատություններում հայոց լեզվի հետազոտության արդի վիճակը, ուսուցման հետ կապված խնդիրներն ու հիմնահարցերը, նախանշվեցին դրանց լուծման ուղիներն ու մեթոդները:

          2016 թ. ինստիտուտը գիտական տարբեր միջո­ցա­ռում­ներով նշեց Հրաչյա Աճառյանի ծննդյան  140-ամ­յա­­­կը, մասնավորապես հոկտեմբերի 12-ին և 13-ին Երևանում  կազմա­կերպ­վեց «Լեզվա­քա­ղա­քակա­նության և լեզվի կանոնարկման արդիական խնդիրներ» խո­րա­գրով միջազգային գիտական նստաշրջան, ինստիտուտում հան­դի­սավոր արա­րողությամբ բացվեց Հ.Աճառյանի դիմաքանդակը: Հոբելյանի շրջա­նակ­ներում ինստի­տուտում կազմակերպվել են նաև սեմինարներ, քննարկումներ:

         2016 թ.  հունիսի 8-9-ը ինստիտուտում անցկացվել է «Ջահուկ­յանա­կան ընթերցում­ներ» միջ­ազ­­գային գիտա­ժողով, որի աշխատանքներին մասնակցել են ոլոր­տի մասնա­գետ­ներ Հայաստանից և արտերկրից:

       Հանրապետության գիտակրթական տարբեր կազմակերպությունների երիտասարդ հետազոտողները զեկուցումներով մասնակցել են ինս­տի­տուտի կազմակերպած ամեն­ամյա՝ Երիտասարդ լեզվաբանների հան­րա­­­պետա­կան վեցերորդ գիտա­ժո­ղովի (14.09.2016) աշխատանք­ներին:

       2016թ. դեկտեմբերի 9-ին  ՀՀ սփյուռքի նախարարության, Հ.Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի և ՀՀ գրողների միության նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ կլոր սեղան-քննարկում «Հայոց լեզվի արդի հիմնահարցեր» թեմայով :

      Ինստիտուտի գիտաշխատողները զեկուցումներով հանդես են եկել միջ­ազ­գային և հանրապետական գիտական միջոցառումներում, մասնավորապես «Շիրակի պատմամշակութային ժառանգությունը. Հայագիտության արդի հիմնահարցեր» 9-րդ միջազգային գիտաժողովում, «Մշակութային աստղագիտությունը հայկական լեռնաշ­խարհում» հանրապետական գիտաժողովում, «Հայոց ցեղասպանության արտա­ցոլումը հայ և համաշխարհային գրականության մեջ» գիտական նստաշրջանում և այլն:

        Հ.Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտը համագործակցում է ՀՀ բուհերի և ավագ դպրոցների հայա­գի­տա­­կան ամբիոնների հետ: 2016 թ. մարտի 4-ին ինտիտուտում կազմակերպվեց հանդիպում Մ.Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի «Հերացի» ավագ դպրոցի սաների հետ, որոնք ներկայացրին իրենց ինքնուրույն հետա­զո­տական աշխատանքները:

        Ինստիտուտը համագործակցում է ՀՀ սփյուռքի նախարարության հետ. 2016 թ. նախարարության պատվերով կատարվել են արևմտահայերենին նվիրված ուսումնա­սիրություններ, հրատարակվել է երեք գիրք՝  «Արևմտահայերէնի և արևելահայերէնի մերձեցման խնդիրները»,  «Գրական արևմտահայերենի և ՀՀ տարած­քում գործառող Կը ճյուղի բարբառների առնչությունները», «Արեւմտահայերէնի պատ­մական զարգաց­ման ընթացքը»:

        Հ.Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի մի շարք գիտաշխատողներ տարբեր բուհերի աշխատա­կից­ների ատենախոսությունների գիտական ղեկա­վարներ են, իսկ որոշ բուհերի դասա­խոս­ներ ղեկավարում են լեզվի ինստիտուտի ասպիրանտների և հայցորդների ատենա­խո­սա­կան աշխատանքները:

        Проведены различные исследования, результаты которых представляют значительный интерес как в области арменистики, так и общего и сравнительного языкознания.

         По теме «Вопросы общего, сравнительного и прикладного языко­знания» (рук. д.ф.н. В.Амбарцутян) имеет важное значение привлечение фактов армян­ского языка в исследовании индоевропейско-семитских взаимоотношений с точки зрения новейших достижений компаративистики и с учетом стержневых  различий в подходах традиционной и современной индоевропеистики; проведено сопоста­ви­­тель­­ное исследование армянского и латинского, армянского и итальянского языков; ис­сле­дован аналитический тип словообразования древнеармянского язы­ка; в свете достижений современной типологии ис­сле­дованы особенности времен­ных форм изъя­ви­тель­ного наклонения армянского языка. Изучены отдельные се­ман­ти­че­с­кие поля армянской лексики, проведены этимологические и лексиколо­ги­че­ские иссле­до­вания, выполнены работы по экспериментальной фонетике, была продолжена работа над созданием словарей-конкордансов древнеармянских ли­те­ратурных источников.

        По теме «Вопросы исторического развития армянского языка» (рук. к.ф.н. Г.Мхитарян) выявлен, изучен и интерпретирован лексикографический опыт разъ­­яс­нения слов в древнеармянских литературных произведениях V века; изучена лексика рукописных слова­рей, колофонов (памятных записей), трудов по меди­цине (врачебниках); исследован язык ряда древнеармянских и средне­ар­мянских литературных источников, рассмотрен воп­рос влияния латинского языка в неко­то­рых переводных трудах на средне­ар­мян­с­ком языке, изучены терминологические системы в разные периоды развития язы­ка; выявлены особенности исторического развития языка и грамматической науки. Завер­ше­на работа над переводом на совре­мен­ный армянский язык труда Григора Татеваци «Книга вопрошений».

         По теме «Проблемы изучения и нормализации восточноармянского и запад­но­армянского языков современного периода» (рук. к.ф.н. Н.Cаргсян) рассмотрен ряд вопросов грамматики и лексики, различные проблемы лингвистики текста и синтаксиса, структуры и функционирования разговорного языка, проявления лек­си­­кограмматических категорий в литературном и разговорном языках, прове­ден структурно-семантический анализ терминологии разных областей науки, состав­ле­ны терминологические словари и словники в области медицины. Было об­ра­ще­но внимание на проблемы взаимоотношения языка и общества, а также норма­ли­зации языка. Подготовлен второй выпуск словаря лексических новообразований, содержащий около 1500 новых лексических единиц с соответствующими лекси­ко­грамматическими разъяснениями и текстовыми примерами. Изучен ряд фонети­че­с­ких, грамматических, лаксических и терминологических особенностей современ­но­го запад­но­армянского языка, рассмотрены вопросы орфографии, сближения восточноармянского и западноармянского языков; рассмотрена история изучения западноармянского языка в период с 1860-х гг. по середину ХХ века. Составлен практический словарь по современ­но­му запад­но­армянскому языку.

        По теме «Исследование армянских диалектов» (рук. к.ф.н. В.Кат­ва­лян) опи­сан ряд еще не изученных диалектных единиц, исследованы фонетико-грамма­ти­че­ские и лексические взаимоотношения запад­но­армянского литера­тур­но­го языка и четырех диалектов ветви kə, располо­жен­ных на территории РА. Взаимо­отношения ряда диалектов рассмотрены с применением метода изоглосс и лек­си­коста­тис­ти­ческих принципов. Ряд фонетических, грамматических и лексиче­ских явлений в армянских диалектах рассмотрен с применением методов лингвистической гео­гра­фии, а также сравнительно-исторического метода.

 

        ● В рамках темы «Изучение армянских диалектов» (рук. к.ф.н. В.Катвалян) выполнены работы по оцифровке диалектных материалов, рассмотрению от­дель­ных лексических и гра­мма­тических явлений в диалектах, изучению различных лек­си­косемантических групп, сравнительному исследованию армянских диалектов, а также исследованию отдельных диа­лект­ных единиц.

         Издана монография В.Л.Катваляна «Баязетский диалект и его языковые от­но­шения с соседними диалек­та­ми­», в которой всесторонне представлены явления фонетикограмматической и лексической систем баязетского диалекта в син­хрон­ном и диахроническом аспектах и в сравнении с системами близких диа­лектных единиц.

Издана работа «Взаимоотношения западноармянского литературного языка и диалектов ветви ku, функционирующих на территории РА» (авторы: В. Л. Кат­ва­лян, А. А. Абраамян, Дж. А. Барнасян, А. Р. Хачатрян), в которой в сопоста­ви­тель­ном плане рассматриваются взаимосвязь и степень близости вариантов муш­ско­го, каринского, сасунского и диа­дин­ско­го диалектов, функционирующих на тер­ри­то­рии РА.

         Издан труд А. А. Месропян «Церковнорелигиозная лексика в армянских диа­лек­тах», в котором проводится семантикофункциональная классификация церков­но­религиозной лексики, изучаются синонимические ряды, фразеологизмы, фольк-лор­ные единицы, фонетические варианты. Анализируются наименования христи­­анской символики, названия обрядово­культовых местностей и предметов, церков­ных праздников, диалектные варианты названий рангов духовенства.

        ● В рамках темы Вопросы исторического развития армянского языка» были продолжены работы по изучению лексики древнеармян­ско­го и средне­армянского языков.

Издана работа Л.Ш.Ованесяна «Толкования слов в письменности V века», в которой рассмотрен ряд слов и словосочетаний в толковании авторов V века, обращено внимание также на особенности лексики, языка и стиля данного автора или произведения. 

Исследовано влияние латинского языка в переводных произведениях уни­то­ров из Крна, рассмотрены диалектные явления в рукописных словарях сино­ни­мов ХVIII в., нововыявленные слова в памятных записях ХVI в., лексические ново­об­ра­зо­ва­ния в врачебниках ХII в.

Издана монография на русском языке С.М.Григорян «Вопросы грамматики в трудах Григора Татеваци». 

         ● «Проблемы изучения и нормализации современного вос­точно­ар­мян­ского и западноармянского языков» (рук. к.ф.н. Н. Саркисян)  иссле­до­ва­на лексика сов­ре­ме­нного вос­точно­­ар­мян­ского языка и произведен анализ терми­но­ло­ги­че­ских систем разных отраслей.

        В ряде изданных статей рассматрены вопросы грамматики, нормализации языка, кодификации языка в сфере медицины, сделаны наблюдения над взаимо­отно­ше­ни­я­ми диалект – разговорный  язык.

         Продолжены работы над составлением «Словаря новых слов», издан вто­рой выпуск словаря, содержащий около 1500 лексических новообразований.      

         ● В рамках темы «Изучение и  нормализация современного вос­точно­ар­мян­ского и западноармянского языков» (рук. чл.-корр. А.Е.Саркисян) продолжены иссле­дования фонетической системы, а также грамматических категорий западноармянского языка. В ряде статей выявлены особенности орфографии и  словообразования западноармян­с­ко­го языка, исследован словарный запас западноармянского языка в повседнев­но-бытовой сфере.

          Издано исследование А.М.Чолакяна «Традиционное правописание», в кото­ром представлены современное состояние функционирования, двоякое правопи­сание, орфографические варианты, рассматриваются противоречия.

         ● «Вопросы общего, сравнительного и прикладного языко­зна­ния» (рук. д.ф.н. В.Амбарцумян) выполнены лексикологические исследо­ва­ния, этимологи­че­ские уточнения, уделено внимание стержневым  различиям в подходах традиционной и современной индоевропеистики; исследованы слова семантической группы «мыш­ле­ние, мысль» в древнеармянском языке. В рамках темы «Типологическое иссле­дование изъявительного наклонения армянского языка» рассмотрены типо­ло­гические особенности настоящего и прошедшего вре­мен изъявительного накло­не­ния в армянских  диалектах в широком терри­тор­иаль­ном охватеи исследованы истоки соматических фразеологизмов. В ряде статей представлены джаукяновские принципы терминотворчества.

        В рамках темы «Вопросы общего, сравнительного и прикладного языко­знания» в направлении прикладного языко­знания (рук. д.ф.н. Л.Овсепян) продол­жены работы по составлению словарей-конкордансов произведений древне­армян­ских авторов. В сфере эксперимен­таль­ной фонетики проведено иссле­дование темпа литературной и разговорной речи в современном армянском языке. По изучению интонации предложения продолжена работа по вопро­си­тель­ным предложениям вос­точно­ар­мян­ского и западноармянского переводов Еванге­лия от Марка. Результаты исследований опубликованы в виде статей и докладов.

Продолжена работа по теме «Структурное описание системы спряжения в древнеармянском ялыке». Идана работа Л.Овсепян «Аналитический тип слово­об­разования древнеармянского ялыка»

В пределах темы «Расположение диалектов в котайкской области» (рук. к.ф.н. В.Кат­ва­лян) исследованы архивные, а также опубликованные материалы относительно населения примерно тридцати общин котайкской области; во время диалек­то­ло­гических походов в десятках общин области собрано значительное количество диалектного материала методом видеозаписи и заполнения анкет-вопросников. Произ­водится  изучение  и классификация собранного материала, уточняются демогра­фические данные указанных общин, особенности диалектов и говоров. Результа­ты исследований опубликованы в виде докладов и статей.

 

         A wide range of scientific studies has been carried out, the results of which have great value in both Armeniological studies and General Linguistics. 

Within the frames of the theme “Issues of General Comparative and Applied Linguistics” (supv. Doctor V. Hambardzumyan) the problem of usage of data from Armenian language in the studies of Indo-European – Semitic relations has been given importance.  A reference has been made to Armenian-Latin, Armenian-Italian linguistic relations, the current state and new achievements of Indo-European linguistics, some key differences of traditional and modern Indo-European approaches. The analytical word formation type of Grabar has been investigated. Typological peculiarities of some tense forms of indicative mood have been investigated in the light of modern Typological Linguistics. Separate semantic groups of Armenian have been examined, etymological studies, experimental studies of Armenian phonetic system have been done, the compilation of concordances is in the process. 

Within the frames of the theme “Problems of the Historical development of Armenian Language” (supv. PhD G. Mkhitaryan) the attempts of word interpretations in the fifth century manuscripts have been examined and interpreted. A study of the vocabulary of handwritten dictionaries, colophons, cure books, as well as linguistic examinations of several Grabar and Middle Armenian manuscripts have been done. The influence of Latin on some Middle Armenian translation works has been viewed, terminological systems in different stages of language development have been studied, the peculiarities of historical development of language and grammar studies have been touched upon. The translation of Gr. Tatevatsi’s “Girq Hartsmants” into Modern Armenian has been finished.

         Within the frame of the theme “Problems of Study and Classification of Modern Eastern and Western Armenian” (supv. PhD N. Sargsyan) have been examined a range of facts concerning Modern Armenian grammar and vocabulary, various issues of text linguistics and syntax, problems of modern colloquial Armenian structure and functioning as well as problems of vocabulary and grammatical manifestations in literary and colloquial languages.  Structural analyses of terminological systems of different spheres have been done.  Medical dictionaries and glossaries have been compiled. References have been made to the relationship between language and society also to the problems of language regulation.              The second volume of the dictionary of Modern Armenian neologisms has been compiled, which includes  about 1500 new words, with relevant grammatical explanations and original examples.  A number of phonetic and grammatical, lexical and terminological peculiarities of literary Western Armenian language have been investigated, the examination of rapprochment of Western and Eastern Armenian languages have been done. The process of the Western Armenian investigation has been considered starting from 1860s to the half 20^th century.   A practical dictionary of Western Armenian has been compiled.

        Within the frames of the theme “Study of Armenian Dialects” (supv. PhD V. Katvalyan) A description of a number of still unknown systems of dialectical units has been done. The interrilations of literary Eastern Armenian and four dialects of [k] branch, which are used in RA has been studied according to the phonetic-grammatical and lexical systems. The relationships of a number of dialects have been studied by the isoglossic-statistical and lexical-statistical principles. A number of grammatical, lexical, phonetic facts of Armenian dialects have been examined by  linguistic-geographical as well as by historical methods.