1975թթ.
Ինստիտուտի կառուցվածքում փոփոխություն չի կատարվել: Ինստիտուտն ունի 8 բաժին: 126 աշխատակիցներից 68-ը գիտաշխատողներ են, 12-ը՝ ամբիոնի դասախոսներ:
Ասպիրանտուրայում ուսանում են 8 ասպիրանտ՝ լեզվաբանական տարբեր մասնագիտությունների գծով. սոցիոլինգվիստիկա, պսիխոլինգվիստիկա, բարբառագիտություն, տերմինաբանություն, սանսկրիտ և այլն:
Հոկտեմբերի12-14 Կազմակերպվեց «Հայերենի գավառական բառարանի» փորձնական պրակի հրապարակային լայն քննարկումը, որին մասնակցեցին ոչ միայն մասնագետ-բարբառագետներ, այլև գիտական հասարակայնության այլ ներկայացուցիչներ՝ հանրապետության բուհերի դասախոսներ, հրատարակչությունների աշխատակիցներ և այլն: Ելույթ ունեցան 28 հոգի, որոնք նշեցին բառարանի կարևորությունն ու հրատապությունը հայ լեզվաբանության ու մշակույթի համար: Ինչպես նաև արվեցին մի շարք արժեքավոր առաջարկություններ՝ բառարանի գիտական մակարդակը բարձրացնելու նպատակով:
Ինստիտուտի գիտաշխատակիցները շարունակել են լեզվաբանական գիտելիքների մասսայականացման իրենց աշխատանքը: Կարդացել են մի շարք զեկուցումներ և դասախոսություններ հանրապետության աշխատավորների համար: Ընդունված սոցիալիստական պարտավորությունների համաձայն՝ ինստիտուտի տնօրեն Գ. Բ. Ջահուկյանը և փոխտնօրեն Վ. Ա. Քոսյանը զեկուցումներով հանդես են եկել Սպիտակի շրջանի աշխատավորության առջև: Հանրապետական մամուլում հրատարակվել են ինստիտուտի աշխատակիցների գիտահանրամատչելի հոդվածներ:
Ինստիտուտի գիտաշխատակիցներից շատերը մասնակցել են համամիութենական գիտական կոնֆերանսների և խորհրդակցությունների: 7 աշխատակիցներ /Գ. Բ. Ջահուկյան, Հ. Դ. Մուրադյան, Լ. Ս. Հովսեփյան, Մ. Ա. Աղաբեկյան, Ս. Վ. Գրիգորյան, Ա. Ն. Հանեյան, Դ. Մ. Կոստանդյան/ մասնակցել են բարբառագիտության և լեզվի պատմության ընդհանուր հարցերին նվիրված Բաքվի համամիութենական խորհրդակցությանը, նրանցից մի քանիսը կարդացել են զեկուցումներ: Ասպիրանտներ Ա. Մարկոսյանը և Ա. Գալստյանը մասնակցել են հոգելեզվաբանության հիմնահարցերին նվիրված լենինգրադյան կոնֆերանսին, ինստիտուտի կրտսեր գիտաշխատակից Հ. Մադոյանը գործուղվել է Տաշքենդ՝ մասնակցելու ռուսաց լեզվի դասավանդման կատարելագործման համամիութենական կոնֆերանսին: Ծ. Հարությունյանը զեկուցում է կարդացել երիտասարդ լեզվաբանների լենինգրադյան կոնֆերանսում: Ինստիտուտի ինֆորմացիոն-հաշվողական համակարգերի լաբորատորիայի վարիչ Ռ. Լ. Ուռուտյանը զեկուցումով հանդես է եկել Վառնայում / Բուլղարիա/ կայացած՝ լեզվաբանության մեջ մաթեմատիկական մոդելների և էլեկտրոնային մեքենաների կիրառմանը նվիրված I ազգային կոնֆերանսում:
Շարունակվում են աշխատանքները նաև գիտահետազոտական թեմաների կոորդինացման ուղղությամբ: Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի և լեզվի ինստիտուտի աշխատակիցների համագործակցությամբ ավարտվել է «Հայերենի ձայնաբանական հատկանիշների քննությունը ԷՀՄ-ի միջոցով» թեման, լեզվի ինստիտուտի կիրառական լեզվաբանության բաժինը և Մոսկվայի լեզվաբանության ինստիտուտը մշակել են համատեղ թեմա՝ «Հայերենի շեշտաբանությունը» , ինստիտուտի տնօրեն Գ. Բ. Ջահուկյանը ներկայացրել է հայ լեզվաբանության պատմությանը նվիրված բաժինը՝ Մոսկվայում հրատարակվելիք «Լեզվաբանության պատմություն» կոլեկտիվ աշխատության համար:
(ՀԱԱ, ֆ. 1085, ց. 6, գ. 106)
1976թթ.
Լեզվի ինստիտուտն ունի 8 բաժին՝ ժամանակակից հայոց լեզվի, հայոց լեզվի պատմության, ընդհանուր և համեմատական լեզվաբանության, բառագիտության և բառարանագրության, բարբառագիտության, խոսքի մշակույթի և տերմինաբանության, կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության, կիրառական լեզվաբանության: Ինստիտուտի կազմում գործում են նաև ինֆորմացիոն-հաշվողական համակարգերի լաբորատորիան, օտար լեզուների ամբիոնը, ինչպես նաև գիտական կաբինետը և քարտարանը:
Ինստիտուտում աշխատում են 132 հոգի, որոնցից 72-ը գիտաշխատողներ են, 11-ը՝ ամբիոնի դասախոսներ:
Ինստիտուտն ունի 6 ասպիրանտ /արտադրությունից կտրված/ հետևյալ մասնագիտությունների գծով՝ սոցիոլինգվիստիկա, պսիխոլինգվիստիկա, սանսկրիտ, կովկասյան լեզուներ:
Ապրիլ- Ինստիտուտի դիրեկցիայի և գիտական խորհրդի նախաձեռնությամբ կազմակերպվեց գիտական նստաշրջան՝ նվիրված Հ. Աճառյանի ծննդյան 100-ամյակին: Նստաշրջանում կարդացված զեկուցումները նվիրված էին ինչպես Հ. Աճառյանի գիտական գործունեության տարբեր կողմերի պարզաբանմանն ու գնահատմանը, այնպես էլ լեզվաբանական զանազան հարցերի: Լեզվի ինստիտուտի աշխատակիցները զեկուցումներ են կարդացել նաև Հ. Աճառյանի ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ Երևանում և Կիրովականում կազմակերպված հանդիսավոր նիստերում:
Լեզվի ինստիտուտի ղեկավարությունը մեծ ուշադրություն է դարձրել աշխատակիցների մասնագիտական պատրաստականության բարձրացման հարցերին: Ինստիտուտի տնօրեն ակադ. Գ. Ջահուկյանի ղեկավարությամբ պարբերաբար անցկացվել են մասնագիտական սեմինար պարապմունքներ, որտեղ հանդես են եկել գիտաշխատողները՝ լեզվաբանության տեսական և գաղափարական հարցերին նվիրված զեկուցումներով:
1975 թ. սկսած ինստիտուտում ակադ. Գ. Սևակի ղեկավարությամբ հասարակական կարգով գործում է միջլեզվաբանության (ինտերլինգվիստիկա) պրոբլեմային խումբը, որի անդամները զեկուցումներով և հաղորդումներով պարբերաբար հանդես են գալիս ինստիտուտի աշխատակիցների առաջ:
Մի շարք աշխատակիցներ մասնակցել են համամիութենական գիտական հավաքների: Կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության բաժնի վարիչ Վ. Գրիգորյանը ելույթ է ունեցել ՍՍՀՄ ԳԱ նախագահության նիստում ,,Ռուսաց լեզվի դասավանդման վիճակը ազգային դպրոցում,, հարցի մասին: Ընդհանուր լեզվաբանության բաժնի ասպիրանտ Ա. Մելքոնյանը զեկուցում է կարդացել Նալչիկում կայացած՝ երկլեզվության հարցերին նվիրված խորհրդակցությունում: ՍՍՀՄ ԳԱ օտար լեզուների ամբիոնների՝ Լենինգրադում կայացած խորհրդակցությանը մասնակցել են լեզվի ինստիտուտի օտար լեզուների ամբիոնի 4 դասախոսներ: Նրանցից է. Դելալյանը կարդացել է «Օտար լեզուների բանավոր խոսքի զարգացումը ունկնդրման միջոցով» զեկուցումը: Կիրառական լեզվաբանության բաժնի աշխատակիցներ Ա. Գրիգորյանը և Հ. Զաքարյանը կարդացել են զեկուցումներ Մինսկում կայացած՝ լսողական պատկերների ավտոմատ ճանաչմանը նվիրված սեմինարում :
Գիտաինֆորմացիոն և գործնական աշխատանքներ
Լեզվի ինստիտուտի աշխատակիցները զգալի աշխատանք են կատարում լեզվաբանական գիտելիքների մասսայականացման ուղղությամբ: Տերմինաբանության և խոսքի մշակույթի բաժնի վարիչ ակադ. Գ. Սևակը հանդես է գալիս հեռուստատեսությամբ գիտատեխնիկական տերմինաբանությանը նվիրված հաղորդաշարով: Ինստիտուտի աշխատակիցներ Հ. Կոստանյանը, Հ. Օհանյանը, Ս. Անթոսյանը, Գ. Վահանյանը և ուրիշներ բազմաթիվ զեկուցումներ են կարդացել Հայաստանի աշխատավորության համար «Գիտելիք» ընկերության գծով:
Ինստիտուտի աշխատակիցները ակտիվորեն մասնակցել են ՀՍՍՀ մինիստրների սովետին առընթեր տերմինաբանական կոմիտեի և մասնաճյուղային տերմինաբանական հանձնաժողովների աշխատանքներին, մշակել և ներկայացրել են ինչպես տերմինաբանությանը, այնպես էլ ուղղագրությանը և ուղղախոսությանը վերաբերող որոշումների նախագծեր, հանդես են եկել նրանց նիստերին զեկուցումներով և ակտիվ ելույթներով:
Ժամանակակից հայոց լեզվի և տերմինաբանության բաժինները պարբերաբար հետևել են հանրապետական մամուլի լեզվին, մասնակցել են խմբագրություններում կազմակերպված քննարկումներին , անցկացրել անհրաժեշտ խորհրդատվություններ:
Շարունակվում է համագործակցությունը Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի և ԳԴՀ ԳԱ լեզվաբանության կենտրոնական ինստիտուտի միջև «Կախումների քերականության կիրառումը բնական լեզվի պարզ նախադասության ուսումնասիրության մեջ» թեմայի համատեղ մշակման ուղղությամբ: Այդ համագործակցության հետ կապված՝ այս տարի ինստիտուտի կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության բաժինը ընդունել է ԳԴՀ ԳԱ լեզվաբանության կենտրոնական ինստիտուտի տեքստերի ավտոմատացված մշակման բաժնի վարիչ Յուրգեն Կունցեին: Նրա մասնակցությամբ կազմակերպված սեմինարների և քննարկումների ընթացքում քննվել են 1974-75 թթ. կատարված աշխատանքները, ի մի են բերվել գերմաներենի և հայերենի պարզ նախադասության անդամների միջև կախումների ուսումնասիրության արդյունքները, ինչպես նաև այդ կառուցվածքների նկարագրության՝ երկու խմբերի կողմից ստեղծված կաղապարները: Նշվել է այդ բնագավառում տարվող համագործակցության արդյունավետությունը:
Կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության բաժնի վարիչ Վ. Գրիգորյանը Չեխոսլովակիայում հրատարակել է «Հարավսլավոնական երկրորդ ազդեցությունը և 16-րդ դարի սկզբի գրական պրոցեսի մի քանի հարցեր» հոդվածը («Slavia» Praha, 1976, N2):
Հայոց լեզվի պատմության բաժնի ավագ գիտաշխատակից Ա. Մուրադյանը ԳԴՀ ԳԱ համար պատրաստել է ,, Հին հունական սոցիալական տերմինների համարժեքները հայերենում,, աշխատանքը:
1977թթ.
Լեզվի ինստիտուտն ունի 10 բաժին. դրանք են ժամանակակից հայոց լեզվի, հայոց լեզվի պատմության, ընդհանուր և համեմատական լեզվաբանության, բարբառագիտության, բառագիտության և բառարանագրության, կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության, կիրառական լեզվաբանության, տերմինաբանության և խոսքի մշակույթի, հայկական համաբարբառի, ինչպես նաև բազմացնող մեքենաների բաժինները: Ինստիտուտի կազմում գործում են ինֆորմացիոն-հաշվողական համակարգերի լաբորատորիան, օտար լեզուների ամբիոնը, քարտարանը և գիտական կաբինետը:
Ինստիտուտն ունի 150 աշխատակից, որոնցից մոտ 90-ը գիտաշխատակիցներ են, 11-ը՝ օտար լեզուների ամբիոնի դասախոսներ: Համաբարբառի և բազմացնող մեքենաների բաժինները ինստիտուտի կազմի մեջ են մտել 1977 թ. սկզբին:
Ինստիտուտն ունի 3 ասպիրանտ:
Երևանի համալսարանի ընդհանուր լեզվաբանության ամբիոնի հետ համատեղ ինստիտուտում անցկացվել է երիտասարդ լեզվաբանների նստաշրջան, որտեղ զեկուցումներով հանդես են եկել ինստիտուտի 18 աշխատակիցներ: Նստաշրջանի նյութերը լույս կտեսնեն ժողովածուով:
Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսաստանին միանալու 150-ամյակի կապակցությամբ ՀՍՍՀ ԳԱ կազմակերպած ընդհանուր նստաշրջանին մասնակցել են ինստիտուտի ավագ գիտաշխատակիցներ բ.գ.դ. Գ. Գասպարյանը և բ.գ.դ. Ն.Պառնասյանը:
Ա. Մարկոսյանը, Ա. Գալստյանը, Տ. Մաթևոսյանը մասնակցել են Մոսկվայում տեղի ունեցած հոգելեզվաբանության և հաղորդակցման տեսության հարցերին նվիրված 6-րդ գիտաժողովին: Զեկուցումների թեզիսները տպագրվել են:
Ն. Մելիքյանը, Ս. Մխիթարյանը, Ս. Պողոսովան մասնակցել են Տաշքենդում կայացած՝ ռուսաց լեզվի տարածման և զարգացման հարցերին նվիրված խորհրդակցությանը, որտեղ Ն. Մելիքյանը հանդես է եկել հաղորդումով ՀՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայում այդ ուղղությամբ տարվող աշխատանքների վերաբերյալ:
Կիրառական լեզվաբանության բաժնի աշխատակիցներ Հ. Զաքարյանը և Լ. Լազարյանը զեկուցումներով հանդես են եկել Մինսկում և Թբիլիսիում կայացած դպրոց-խորհրդակցություններում: Ա. Խաչատրյանը զեկուցում է կարդացել Երևանում կայացած՝ իմաստաբանության խնդիրներին նվիրված համամիութենական խորհրդակցությունում:
Օտար լեզուների ամբիոնի դասախոսները մասնակցել են Ծղալտուբոյում կայացած համամիութենական խորհրդակցությանը՝ նվիրված օտար լեզուների ուսուցման բարելավման հարցերին: Կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության բաժնի վարիչ Վ. Գրիգորյանը Զագրեբում մասնակցել է սլավոնագետների 8-րդ կոնգրեսին:
Գիտաինֆորմացիոն և գործնական աշխատանքներ
Լեզվի ինստիտուտի աշխատակիցները զգալի աշխատանքներ են կատարել լեզվաբանական գիտելիքների մասսայականացման, խոսքի մշակույթի բարձրացման ուղղությամբ:
«Գիտելիք» ընկերության ակտիվ անդամներ են Հ. Օհանյանը, Ռ. Շալունցը, Տ. Ավետիսյանը, Գ. Վահանյանը, Ռ. Թոխմախյանը, Ա. Սարգսյանը, Բ. Ղազարյանը և ուրիշներ:
Այս տարի սկսվել է ,,Մեր լեզուն, մեր խոսքը,, հեռուստատեսային հաղորդաշարը, որը ղեկավարում է ինստիտուտի աշխատակից Ա. Սարգսյանը; Հաղորդաշարին մասնակցում են ինստիտուտի այլ աշխատակիցներ ևս:
Ինստիտուտը մշտապես գործնական օգնություն է ցույց տվել բոլոր անձանց և կազմակերպություններին, որոնք դիմել են լեզվի մշակույթին և լեզվական նորմերին վերաբերող հարցերով:
Ինստիտուտի միջազգային գիտական կապերը
Այս տարի ինստիտուտ են այցելել ԳԴՀ ԳԱ լեզվաբանության կենտրոնական ինստիտուտի աշխատակիցներ. պրոֆ. Յուրգեն, դոկտոր Ինգրիդ Շտուրկեն, դոկտոր Դորոտն Արոլդը, որոնք կառուցվածքային և մաթեմատիկական լեզվաբանության բաժնի աշխատակիցների հետ միասին քննարկել են թեմայի մշակման տեսական և գործնական հարցերը:
ՀՍՍՀ ԳԱ հրավերով լեզվի ինստիտուտ է այցելել ԳՖՀ Քիլի համալսարանի պրոֆեսոր Վ. Վինտերը, որը մի շարք զեկուցումներ է կարդացել և զրույցներ անցկացրել ինստիտուտի աշխատակիցների հետ:
Լեզվի ինստիտուտն ընդունել է նաև շվեյցարացի նշանավոր լեզվաբան- հայագետ Ռ. Գոդելին, ամերիկացի հայագետ պրոֆ. ? Սանջյանին, լսել նրանց զեկուցումները:
Գիտական գործուղումով լեզվի ինստիտուտում է գտնվել հոլանդացի լեզվաբան-հայագետ Ջ. Վայտենբերգը, որը զբաղվում է գրաբարի շրջուն բառարան կազմելու խնդրով: Լեզվի ինստիտուտից նա ստացել է անհրաժեշտ խորհուրդներ և կոնսուլտացիաներ:
Զգալիորեն աշխուժացել է արտասահմանյան երկրների հետ գիտական ինֆորմացիայի փոխանակումը: Ինստիտուտը ուղարկել և ստացել է բազմաթիվ գիտական ուսումնասիրություններ, գրքեր, հոդվածների առանձնատիպեր և այլն: Ինստիտուտի տարեկան հաշվետվությունից.
(ՀԱԱ, ֆ. 1085, ց.7 գ.39)
Ավագ գիտաշխատակից Մ. Մուրադյանի ջանքերով ինստիտուտում ստեղծվեց երգչախումբ, որի հիման վրա հետագայում ձևավորվեց ռադիոյի «Ակունք» համույթը:
