ԿԱՆՈՆԱՐԿՈՒՄ

 

 

        Հայոց ազգային խոհանոցը մեր ժողովրդի ստեղծած հազարամյա արժեքների անբաժան մասն է և աշխարհի հնագույն ու հարուստ խոհանոցներից մեկը: Նրա մասին գրվել և հրատարակվել են հայ և օտար բազմաթիվ հեղինակների գրքեր ու մենագրություններ: Ռուս նշանավոր խոհանոցագետ-ուսումնասիրող Վիլյամ Պոխլեբկինը իր «Աշխարհի ժողովուրդների ազգային խոհանոցները» գրքում նշել է, որ հայկական խոհանոցը Ասիայի տարածքի ամենահին խոհանոցն է և աշխարհի հնագույն խոհանոցներից մեկը, թեև ավելի ուշ ժամանակաշրջաններից ավանդական շատ կերակրատեսակներ կրում են օտար անուններ: «Հայկական խոհանոցիբնորոշ գծերը ձևավորվել են Ք.ա. առնվազն մեկ հազարամյակ առաջ՝ հայ ժողովրդի ձևավորման ընթացքում և շատ առումներով պահպանվել է ավելի քան երեք հազարամյակ՝ մինչև մեր օրերը»,- գրում է Պոխլեբկինը։

         Հայկական ուտեստների ամենակիրառական եզրույթներից են կաթնամթերքների ավանդական անվանումները, որոնց մի մասը մեզ է հասել հազարամյակների խորքից: Սակայն, մեր օրերում երբեմն մոռացվում են որոշ կաթնամթերքների ավանդական անվանումները՝ դրանց փոխարեն օգտագործվելով օտար կամ աղավաղված անուններ:

        Հում սերը անհիշելի ժամանակներից հայոց մեջ անվանվել է արաժան, որի բարբառային ձևերն են՝ ըրէժան, ըրաժան և այլն: Սակայն վերջին տարիներին որտեղից-որտեղ կաթնամթերք արտադրող ընկերությունների արտադրանքում համերաշխորեն հայտնվել են  «Ռեժան» մակագրությամբ արաժանի տուփերը:

       Սակայն, ինչպես արիշտա արտադրող ընկերությունը իր արտադրանքի վրա չի գրի «Ռշտա», այլ՝ «Արիշտա», այդպես էլ «Ռեժանի» փոխարեն, անտարակույս, պետք է գրել դասական «Արաժան» տարբերակը։

        Հաջորդ կաթնամթերքը, որի անունը ուղղակի անհարկի մոռացության է մատնվել՝ տեղը զիջելով օտար «Ռիկոտտա» անվանը, որքան էլ զարմանալի է, հայկական հնագույն և հայտնի մի կաթնամթերք է՝ լոռը, որը ստացվում է թեթևակի թթվեցված և մակարդված կաթից կամ թարմ պանրաջրից։ Հայերս վաղնջական ժամանակներից խնոցու թանից կամ մածնաթանից ստացել ենք թթվաշ շոռը՝ մածնաշոռը, իսկ կաթից՝ քաղցրավուն լոռը կամ կաթնալոռը: Ուստի ճիշտ կլինի, եթե լոռ արտադրող արտադրանքի վրա օտար և ճռճռան «Ռիկոտտա» բառի փոխարեն գրվի ուղղակի «Լոռ»: